২) মহাভৈৰৱ মন্দিৰঃ- কিম্বদন্তি অনুসৰি ৰজা বানাসুৰৰ দ্বিতীয় কাশী নিৰ্মাণ কৰাৰ নিস্ফল ফলশ্রুতিত এই মন্দিৰৰ জন্ম হৈছিল। মহাভৈৰৱ মন্দিৰৰ শিৱ লিংগ বিশ্বৰ ভিতৰতে সু-উচ্চ তথা সৰ্ববৃহৎ। মন্দিৰৰ মূল শৈলগৃহৰ সন্মুখৰ গৃহটোৰ নাম হৈছে নাট মন্দিৰ।  

          ইতিহাসবিদসকলে মহাভৈৰৱ মন্দিৰৰ চাৰিওদিশে সিঁচৰিত হৈ থকা শৈল ভগ্নাৱশেষসমূহৰ অৱস্হিতিলৈ চাই এই মন্দিৰ শালস্তম্ভ বংশৰ সময়ত নিৰ্মাণ বা পুনৰ্নিমাণ হৈছিল বুলি মত পোষণ কৰিছে। 

৩) দ-পৰ্বতীয়াৰ শৈলদ্বাৰঃ- তেজপুৰ নগৰীৰ পৰা প্ৰায় ১০ কিলোমিটাৰ নিলগত পশ্চিম দিশত দ-পৰ্বতীয়া নামে গাঁৱত ভাস্কর্য কলাৰ অপূৰ্ব নিদর্শন দ-পৰ্বতীয়াৰ শৈলদ্বাৰ অৱস্থিত। পঞ্চম-ষষ্ঠ শতিকাত শালস্তম্ভীয় বংশৰ নৃপতিয়ে এই শৈল তোৰণখনি নিৰ্মাণ কৰিছিল বুলি জনা যায়। পূৰ্বতে এই স্থানত এটি মন্দিৰ আছিল বুলি জানিব পাৰি। ১৮৯৭ চনত সংঘটিত বৰভূঁইকপৰ ফলত মূল মন্দিৰটো ভাগি পৰাত এই তোৰণখনি ওলাই পৰে। শৈলদ্বাৰখনৰ স্তম্ভ দুটাত গংগা আৰু যমুনাৰ দুটি মূৰ্ত্তি বিদ্যমান হৈ আছে।  

          দ-পৰ্বতীয়াৰ শৈলদ্বাৰখনিৰ স্তম্ভ দুটাৰ উচ্চতা প্ৰায় ৫ ফুট ৩ ইঞ্চি আৰু প্ৰস্থ ১ ফুট ৪ ইঞ্চি। লগতে শিলচটাৰ দৈৰ্ঘ্য প্ৰায় ৫ ফুট ৯ ইঞ্চি আৰু প্ৰস্থ ১ ফুট ৩ ইঞ্চি। গুপ্ত যুগত নিৰ্মিত দেওগড় মন্দিৰৰ প্ৰৱেশ দ্বাৰৰ সৈতে এই শৈলদ্বাৰখনিৰ সাদৃশ্য আছে। 

৪) অগ্নিগড়ঃ- তেজপুৰ নগৰীৰ প্ৰায় মধ্য স্থানত ব্ৰহ্মপুত্ৰ নৈৰ পাৰত অৱস্থিত এটি টিলা হৈছে অগ্নিগড়। শোণিতপুৰৰ ৰজা বানাসুৰে কন্যা ঊষাক সুৰক্ষিত কৰি ৰাখিবলৈ চাৰিওফালে অগ্নি অৰ্থাৎ জুইৰে গড় বান্ধি দিছিল। সেয়ে এই টিলাটোৰ নাম অগ্নিগড়। গৰুড় পুৰাণ অনুসৰি ৰাজকুঁৱৰী ঊষাই সখীয়েক চিত্ৰলেখাৰ সৈতে ইয়াতে নৃত্য-গীত ইত্যাদিৰ প্ৰশিক্ষণ লৈছিল। অগ্নিগড় টিলাৰ পৰা ব্ৰহ্মপুত্ৰৰ নৈৰ দৃষ্টিনন্দন শোভা পৰিলক্ষিত হয়। বৰ্তমান উদ্যান ৰূপে নিৰ্মিত অগ্নিগড়ত ঊষাৰ সখীয়েক চিত্ৰলেখাই সপোন কোঁৱৰক চিত্ৰপটত অংকন কৰা, চিত্ৰলেখাই হৰলুকী মায়াৰে অনিৰুদ্ধ কোঁৱৰক হৰণ কৰি অনা, ঊষা-অনিৰুদ্ধৰ গন্ধৰ্ব বিবাহ, অনিৰুদ্ধক বান ৰজাই নাগপাশেৰে বন্দী কৰি ৰখা, হৰি-হৰ যুদ্ধ আদি বিভিন্ন ভাস্কর্য নিৰ্মাণ কৰা হৈছে।

৫) চিত্ৰলেখা উদ্যানঃ- চিত্ৰলেখা উদ্যান হৈছে তেজপুৰ চহৰৰ মাজমজিয়াত অৱস্থিত এখনি অতি মনোমোহা উদ্যান। ইংৰাজ আমোলৰ এগৰাকী ইংৰাজ জিলাধিপতি কেপ্টেইন এইচ. ডব্লিউ. জি. ক'লৰ স্মৃতিত এই উদ্যানখনি নিৰ্মাণ কৰা হৈছে। সেয়ে এই উদ্যানখনি ক'ল পাৰ্ক নামেৰেও খ্যাত। এই উদ্যানত পূৰ্বৰ হাৰূপেশ্বৰ ৰাজ্যৰ ৰাজধানীৰ শিলাস্তম্ভ, শিলত কটা আঠপহীয়া পদুম ফুল, লাস্য মুদ্ৰাৰ দীঘলীয়া শিল, দশাৱতাৰ মূৰ্ত্তি, লতাৰে শোভিত স্তম্ভ, বুদ্ধ আৰু নাচনীৰ বিহুৰ দৃশ্য, মুৰুলী বজাই বিহু নচাৰ দৃশ্য, বীণা বজাই নচা নাচনী, অন্যান্য লাস্য মুদ্ৰাৰ সৈতে দ্বাৰপাল, ব্ৰহ্মা-বিষ্ণু-মহেশ্বৰৰ মূৰ্ত্তি ইত্যাদি খোদিত হৈ আছে। এইবোৰৰ উপৰিও এই উদ্যানত শিশুৰ খেলা-ধূলাৰ লগতে নৌকা বিহাৰৰ সুবিধা আছে। উদ্যানখনৰ প্ৰাকৃতিক শোভাই সকলোকে মোহিত কৰে। 

৬) গণেশ ঘাটঃ- তেজপুৰ নগৰীৰ মাজমজিয়াত ব্ৰহ্মপুত্ৰ নদীৰ পাৰত অৱস্থিত গণেশ মন্দিৰৰ বাবেই এই স্থানৰ নাম গণেশ ঘাট। এই মন্দিৰত প্ৰকাণ্ড শিলত কটা গণেশৰ মূৰ্ত্তি আছে। মন্দিৰৰ গাতে লাগি থকা টিলাটোত অসংখ্য পুৰণি ভাস্কর্য সিঁচৰিত হৈ আছে। গণেশ ঘাটৰ প্ৰাকৃতিক শোভা অতি মনোৰম।এই গণেশ ঘাটেদিয়েই ইংৰাজসকলে প্ৰথমে তেজপুৰত প্ৰৱেশ কৰিছিল।  

৭) বামুণী পাহাৰঃ- তেজপুৰৰ পৰা প্ৰায় ৮ কিলোমিটাৰ পূৱে ভৈৰৱী দেৱালয়ৰ কাষত বামুণী পাহাৰ অৱস্থিত। বামুণী পাহাৰত বিদ্যমান হৈ থকা শৈল ভাস্কৰ্যসমূহৰ অৱয়বলৈ চাই এইসমূহ শালস্তম্ভ ৰাজবংশৰ সময়ৰ মন্দিৰ আছিল বুলি একাংশ পণ্ডিতে মতপোষণ কৰিছে। 

          জনশ্ৰুতি অনুসৰি এই ঠাইত শোণিতপুৰৰ ৰজা বানাসুৰে নিৰ্মাণ কৰা ৭ টা সুন্দৰ মন্দিৰ আছিল। কিন্তু কালৰ সোঁতত মন্দিৰসমূহ ধ্বংসস্তূপত পৰিণত হোৱাত ভগ্নাৱশেষসমূহ সিঁচৰিত হৈ আছে। ইয়াত থকা ভাস্কর্যসমূহৰ ভিতৰত সৰু-ডাঙৰ আঠপহীয়া শিলত কটা পদুম ফুল, প্ৰকাণ্ড শিলাস্তম্ভত কটা দশাৱতাৰ মূৰ্ত্তিৰ দুয়োকাষে লতাৰে শোভিত নৰসিংহৰ হিৰণ্যকশিপু বধৰ শিলামূৰ্ত্তি, অপ্সৰাৰ মূৰ্ত্তি, গজব্যাল ব্ৰহ্মাৰ মূৰ্ত্তি, বিভিন্ন লাস্য মুদ্ৰাৰ মূৰ্ত্তি, নান্দীমুখ ইত্যাদি প্ৰধান।  

          কিম্বদন্তি অনুসৰি ৰজা বানাসুৰৰ পিতৃ বলিয়ে দেৱলোক আক্ৰমণ কৰি অধিকাৰ কৰাৰ পিচত এটি যজ্ঞৰ আয়োজন কৰিছিল। মহাদানী বলিক ছলনা কৰিবলৈ তেতিয়া বিষ্ণুয়ে বামণৰ ৰূপ ধাৰণ কৰি যজ্ঞভূমিলৈ আহি মাত্ৰ তিনি খোজ ভূমিৰ বিনিময়ত স্বৰ্গ আৰু পৃথিৱী অধিকাৰ কৰাৰ উপৰি তেওঁক পাতালপুৰীলৈ ঠেলি পঠিয়াইছিল। বামণে ৰজা বলিক ছলনা কৰা ভূ-খণ্ডই বামুণী পাহাৰ ৰূপে খ্যাত।  

          আন এক লোকপ্ৰবাদ অনুসৰি বামুণী পাহাৰ আছিল ৰাজকুঁৱৰী ঊষাৰ আৱাসস্থলী। ইয়াৰ পৰাই ঊষাই নিতৌ ওচৰতে থকা ভৈৰৱী মন্দিৰলৈ উপাসনাৰ উদ্দেশ্যে গৈছিল। ইয়াত থকা দীঘল আকৃতিৰ শিলসমূহ বান ৰজাৰ জীয়ৰী ঊষাৰ তাঁতশালৰ টোলোঠা, দোৰপতি আদি আছিল বুলি জনা যায়।  

৮) নৰবলি বা বান্দৰদেৱা পাহাৰঃ- ভৈৰৱী দেৱালয়ৰ পূৱে নৰবলি পাহাৰ অৱস্থিত। পূৰ্বতে এই স্থানত নৰ বলি আৰু পিছলৈ বান্দৰ বলি দিয়া হৈছিল। সেয়ে এই পাহাৰৰ নাম নৰবলি বা বান্দৰদেৱা পাহাৰ। এই পাহাৰত বহু পুৰণি ভাস্কর্য সিঁচৰিত হৈ আছে।

৯) কনকলতা উদ্যানঃ- তেজপুৰ চহৰৰ দক্ষিণে ধেনুখনা ঔগুৰি পাহাৰৰ ওপৰত প্ৰাকৃতিকভাৱে থকা শিলাখণ্ডসমূহক লৈ কনকলতা উদ্যান নিৰ্মাণ কৰা হৈছে। ১৯৪২ চনত শোণিতপুৰ জিলাৰ গহপুৰ থানাত পতাকা উত্তোলন কৰিবলৈ গৈ পুলিচৰ গুলিত আত্মাহুতি দিয়া ১৪ বছৰীয়া কিশোৰী কনকলতা বৰুৱাৰ স্মৃতিত এই উদ্যানখনৰ নামকৰণ কৰা হৈছে। এই উদ্যানত শ্বহীদ কনকলতাৰ এটি সুবৃহৎ মূৰ্ত্তি নিৰ্মাণ কৰা হৈছে। ইংৰাজৰ যুগত এই পাহাৰক "টাইগাৰ হিল" বুলিছিল। কনকলতা উদ্যানৰ পৰা সমগ্র তেজপুৰ চহৰৰ নয়নাভিৰাম দৃশ্য উপভোগ কৰিব পাৰি। ১০) ৰুদ্ৰপদঃ- তেজপুৰ নগৰৰ পশ্চিমে প্ৰায় ৪ কিলোমিটাৰ নিলগত ব্ৰহ্মপুত্ৰৰ দাঁতিত ৰুদ্ৰপদ দেৱালয় অৱস্থিত। এই দেৱালয়ত ৰুদ্ৰ অৰ্থাৎ শিৱৰ এখন পদ অৰ্থাৎ ভৰিৰ চিহ্ন আছে। হৰি-হৰ যুদ্ধত শিৱই এখন ভৰি এই স্থানত ৰাখিছিল বুলি প্ৰবাদ আছে।  

১১) ভৈৰৱপদঃ- কলীয়াভোমোৰা সেঁতুৰ ওচৰত ভোমোৰাগুৰি অঞ্চলত ভৈৰৱ পদ অৱস্থিত। এই অঞ্চলত শিৱৰ ভৰিৰ খোজ আছে বুলি প্ৰবাদ আছে। শিৱৰ আন এটা নাম ভৈৰৱ। শিৱৰ পদ থকা বাবে ভৈৰৱ পদ বুলি কোৱা হয়। হৰি-হৰ যুদ্ধত শিৱই এখন ভৰি এই স্থানত দিছিল বুলি জনা যায়। ইয়াত থকা মন্দিৰটোৰ নাম কন্যাশ্ৰম। কথিত আছে যে বান ৰজাই তপস্যাৰ অন্তত এই স্থানতে প্ৰথম শিৱৰ দৰ্শন লাভ কৰে। ১৭০৩ খ্ৰীষ্টাব্দত আহোম স্বৰ্গদেউ ৰুদ্ৰসিংহই এই মন্দিৰটো নিৰ্মাণ কৰিছিল যদিও পিছলৈ মন্দিৰটো ধ্বংস হৈ যায়। 

১২) গুপ্তেশ্বৰ দেৱালয়ঃ- তেজপুৰ নগৰৰ পৰা প্ৰায় ৫০ কিলোমিটাৰ দূৰত্বত গুপ্তেশ্বৰ দেৱালয় বা শিঙৰী মন্দিৰ অৱস্থিত। কিম্বদন্তি অনুসৰি বান ৰজাই এই স্থানত সদাশিৱক তপস্যা কৰি মহাবলী তথা মহাপ্ৰতাপী হৈ পৰিছিল। আহোম স্বৰ্গদেউ শিৱসিংহই এই মন্দিৰটো পুনৰ নিৰ্মাণ কৰি উলিয়ায়। এই মন্দিৰৰ ভিতৰৰ গহ্বৰ বৰ গভীৰ। এই গহ্বৰৰ সৈতে ব্ৰহ্মপুত্ৰ নদীৰ সংযোগ আছিল বুলি কোৱা হয়৷ এই মন্দিৰৰ শিৱলিংগ পানীৰ তলত গুপ্ত হৈ থকা বাবে মন্দিৰটোক গুপ্তেশ্বৰ মন্দিৰ নামেৰে নামকৰণ কৰা হয়৷  

          আন এক প্ৰবাদ অনুসৰি শংকৰদেৱৰ পিতৃ কুসুম্বৰ ভূঞাৰ কপিলী গাই এজনীয়ে নিশা ব্ৰহ্মপুত্ৰ পাৰ হৈ এই গুপ্তেশ্বৰ শিৱৰ দেৱালয়ত শিৱক গাখীৰেৰে ধুৱাই পুনৰ ঘূৰি গৈছিল। পিছত কুসুম্বৰ ভূঞা আৰু পত্নী সত্যসন্ধ্যাই এই দেৱালয়ত শিৱক আৰাধনা কৰি এটি পুত্ৰ সন্তান লাভ কৰে। এই পুত্র সন্তানটিয়েই হৈছে শংকৰদেৱ। শংকৰদেৱৰ শিক্ষাগুৰু মহেন্দ্র কন্দলীয়ে এই শিঙৰী দেৱালয়ৰ প্ৰাংগনতে ছাত্ৰশাল বা টোল স্থাপন কৰি ছাত্ৰসকলক শিক্ষাদান কৰিছিল বুলি জনা যায়।  

১৩) নাগশংকৰ দেৱালয়ঃ- তেজপুৰ চহৰৰ পৰা প্ৰায় ৬০ কিলোমিটাৰ পূৱে ৫২ নং ৰাষ্ট্ৰীয় ঘাইপথৰ দাঁতিত নাগশংকৰ দেৱালয় অৱস্থিত। এইটো এটা শিৱ মন্দিৰ। খ্ৰীষ্টীয় চতুৰ্থ শতিকাত সাৰশংকৰ বা নগাক্ষ নামৰ এগৰাকী ৰজাই এই দেৱালয় নিৰ্মাণ কৰিছিল। ইয়াত থকা বৃহৎ পুখুৰীটোত অসংখ্য কাছ আছে।  

১৪) গুপ্ত কাশী বিশ্বনাথঃ- তেজপুৰ নগৰৰ পৰা প্ৰায় ৮৫ কিলোমিটাৰ নিলগত ব্ৰহ্মপুত্ৰৰ পাৰত বিশ্বনাথ ক্ষেত্র অৱস্থিত। শোণিতপুৰৰ ৰজা বানাসুৰে বিশ্বনাথত দ্বিতীয় কাশী নিৰ্মাণ কৰিবলৈ পৰিকল্পনা কৰিছিল বাবে এই স্থান বান কাশী বা বান গুপ্ত কাশী হিচাপেও জনাজাত। আহোম স্বৰ্গদেউ গদাধৰ সিংহই এই দেৱালয় নিৰ্মাণ কৰি পুৰোহিতক ৯৯৯০ পুৰা মাটি দান কৰিছিল। বিশ্বনাথ ঘাটৰ কেইখনমান উল্লেখযোগ্য দেৱালয় হৈছে উমা-টুমুনী, বৰলা শিল, কাল-ভৈৰৱ, চণ্ডী মন্দিৰ, সূৰ্য মন্দিৰ ইত্যাদি। 

১৫) হলেশ্বৰ দেৱালয়ঃ- তেজপুৰ নগৰৰ পৰা প্ৰায় ১০ কিলোমিটাৰ আঁতৰত ৫২ নং ষ্ট্ৰীয় ঘাইপথৰ কাষত হলেশ্বৰ দেৱালয় অৱস্থিত। শালস্তম্ভ বংশৰ উপাস্য দেৱতা আছিল হলেশ্বৰ, হাট্টপেশ্বৰ, হাড়পেশ্বৰ, হাৰুপেশ্বৰ আদি। ড° বাণীকান্ত কাকতিৰ মতে শালস্তম্ভ বংশৰ ৰাজধানীৰ এই মূল মন্দিৰৰ মূৰ্ত্তিটো সোণেৰে নিৰ্মিত আছিল।