কাৰ্বি সমাজৰ সংস্কৃতি আৰু পৰম্পৰা
কাৰ্বিসকলৰ পৰিচয় : অসমৰ বিশিষ্ট বুৰঞ্জীবিদ ডক্টৰ সূৰ্য কুমাৰ ভূঞাই লিখিছিল যে জনগোষ্ঠীয় লোকে আমাক শিকাব পৰা এটা পাঠ হৈছে ঘৰুৱা অৰ্থনীতিত তেওঁলোকৰ স্ব-প্ৰচুৰতা৷ বাহিৰৰ যোগানৰ ওপৰত তেওঁলোক সামান্য পৰিমাণেহে নিৰ্ভৰশীল৷ সেয়েহে ইয়াৰ শিল্পসমূহেও নৃগোষ্ঠীয় কৃষ্টি-সংস্কৃতিৰ অতীত পৰম্পৰা বহন কৰে৷ স্থানীয় জনসাধাৰণে সেইবিলাক গৰ্বেৰে প্ৰতিপালন কৰি আহিছে৷ তেওঁলোকে কাঠেৰে বাচন-বৰ্তন সাজে, কপাহৰ পৰা উলিওৱা সূতা কাটি গৰম বস্ত্ৰ আৰু পৰম্পৰাগত সাজ-পোছাক বয়৷ অন্য কথাত, পাৰ্বত্য অঞ্চলৰ শিল্প হৈছে নান্দনিকতা আৰু কাৰিকৰী বিদ্যাৰ অপূৰ্ব সমাহাৰ৷
ভাৰত চৰকাৰৰ সংবিধান আদেশত মিকিৰ বুলি উল্লেখ কৰা কাৰবিসকল অসমৰ পাৰ্বত্য অঞ্চলৰ এটা লেখত ল’বলগীয়া জনগোষ্ঠী৷ তেওঁলোকে নিজকে নিজে মিকিৰ নোবোলে৷ কাৰবি আৰু আৰলেং বোলে৷ অৰ্থৰ দিশৰ পৰা এই শব্দই মানুহ বুজায়৷ বৰ্তমান মূল বাসভূমি কাৰবি আংলং জিলা যদিও ডিমা হাচাও, কামৰূপ, মৰিগাঁও, নগাঁও আৰু শোণিতপুৰ জিলাতো তেওঁলোকৰ বসতি আছে৷
অতীত ইতিহাস
নৃতাত্ত্বিক দৃষ্টিকোণৰ পৰা কাৰবিসকল মংগোলীয় আৰু ভাষাতাত্ত্বিক দিশৰ পৰা তিব্বত-বৰ্মীয় গোটৰ অন্তৰ্ভুক্ত৷ তিব্বত-বৰ্মী ভাষা ব্যৱহাৰকাৰী বিভিন্ন লোক-সমষ্টিৰ মূল বসতিস্থল আছিল পশ্চিম চীনৰ য়াংছিকিয়াং আৰু হোৱাংহো নদীৰ অৱবাহিকা অঞ্চল৷ উক্ত স্থানসমূহৰ পৰা ব্ৰহ্মপুত্ৰ, চিন্দুইন, ইৰাৱতী নদীৰ নিম্নাংশলৈ নামি আহি তেওঁলোকে ভাৰত আৰু ম্যানমাৰত প্ৰৱেশ কৰিছিল৷ মধ্য এছিয়াৰ পৰা এসময়ত ঘটা প্ৰব্ৰজনৰ টৌত অন্যান্যসকলৰ লগতে কাৰবিসকলো অসমভূমি পাইছিলহি৷ লিখিত তথ্যৰ উপৰি প্ৰত্নতাত্ত্বিক অৱশেষ আদিৰ অভাৱত কাৰবিসকলৰ আদিম বসতিৰ স্থান-কাল নিৰ্ণয় কৰাটো সহজসাধ্য নহয়৷ পুৰণা ঘটনাৱলী আৰু বুৰঞ্জীসমূহত বিক্ষিপ্তভাৱে পোৱা তথ্যসমূহে এই মানুহখিনিৰ বিষয়ে কিছু কথা জানিবলৈ দিয়ে৷ কিন্তু সেই প্ৰসংগ-নিৰ্দেশ বা নথিসমূহৰ পৰাও কালক্ৰমিক ঘটনাপ্ৰৱাহ উদ্ঘাটন কৰাটো অতি কঠিন৷ তেওঁলোকৰ লোক-কথা আৰু লোক-গীতসমূহেই নিৰ্ভৰযোগ্য একমাত্ৰ উৎস য’ৰ পৰা জনগোষ্ঠীটোৰ অতীত ইতিহাস সম্বন্ধে সম্যক ধাৰণা এটা কৰিব পৰা যায়৷
আঞ্চলিক বিভাজন
বাসস্থানৰ দৃষ্টিকোণেৰে কাৰবিসকল তিনিটা গোটত বিভক্ত৷ ‘চিন্থং’, ‘ৰংহাং’ আৰু ‘আম্ৰি’৷ এই গোটকেইটাক ক্ৰমে চিন্থং, নিলিপ-ৰংহাং আৰু আম্ৰি মাৰ্লং বুলিও জনা যায়৷ সমতলৰ জিলাসমূহত বাস কৰা কাৰবিসকলক ‘ডুমুৰালি’ বোলা হয়৷ মৌলিকভাৱে গোটসমূহ ইটোৰ পৰা সিটো পৃথক নহয় আৰু ফৈদৰ সৈতেও বুজাত খেলিমেলি হোৱা অনুচিত৷
সাজ পাৰ আৰু অলংকাৰ
কাৰ্বি জনগোষ্ঠী অসমৰ সেউজীয়া পাহাৰৰ বুকুত বাস কৰা এটি অন্যতম পুৰণি আদিবাসী জনগোষ্ঠী। এক সময়ত তেওঁলোক মিকিৰ নামেৰে জনাজাত আছিল আৰু তেওঁলোকৰ বাসস্থানক মিকিৰ পাহাৰ বুলি জনা হৈছিল। কিন্তু বৰ্তমান তেওঁলোক কাৰ্বি নামেৰে পৰিচিত, আৰু সেই জিলাখনৰ নামো পৰিবৰ্তন কৰি কাৰ্বি আংলং জিলা হিচাপে নামাকৰণ কৰা হৈছে।
কাৰ্বি সমাজত তাঁতশাল, যাক তেওঁলোকে ‘পে থেৰাং’ বুলি কয়, এটি বিশেষ স্থানৰূপে গণ্য হয়। ইয়াত তেওঁলোকৰ প্ৰয়োজনীয় বস্ত্ৰ-বাৰণৰ অধিকাংশ উৎপাদন কৰা হয়। কাৰ্বি মহিলা সকলে ‘পিনী’ নামেৰে পৰিচিত মেখেলা পৰিধান কৰে, আৰু এই ‘মাৰবং হমক্ৰি আপিনী’ বিশেষ ভাৱে জনপ্ৰিয়। পিনীৰ ঠিকঠাক পৰিধানৰ বাবে কঁকালৰ ওপৰত ‘ৱামকক’ নামৰ এটি সৰু ফিটা লগোৱা হয়, যাক বিশেষ ফুলৰ চানেকি বা নক্সাৰে সজোৱা হয়। তদুপৰি, কাৰ্বি নাৰীৰ পৰিধানৰ অন্য বৈশিষ্ট্যযুক্ত বস্ত্ৰবোৰৰ ভিতৰত পে-ছাৰপী, খন-জাৰী, পে-ছেলেং, আৰু দুকফিৰ্ছৰ নাম বিশেষভাৱে উল্লেখযোগ্য। আনহাতে, কাৰ্বি পুৰুষ সকলে পৰিধান কৰা বিশেষ পৰিচয়সূচক বস্ত্ৰ হৈছে ৰিকং (চুৰিয়া), চই (চোলা), আৰু পাগুৰি, যিবোৰ তেওঁলোকৰ সংস্কৃতিত গুৰুত্বপূৰ্ণ স্থান দখল কৰি আছে।
কাৰ্বিসকলৰ আ-অলংকাৰৰ পৰম্পৰাৰ কথা ক’বলৈ হ’লে তেঁওলোকৰ বিশেষ নিয়ম আৰু সংস্কাৰসমূহ উল্লেখ কৰিব লাগিব। উদাহৰণস্বৰূপে, কাৰবি সমাজত মহিলাসকলক সাধাৰণতে সোণৰ গহণা পৰিধান কৰিবলৈ নিষেধ কৰা হৈছিল, য’ত কেৱল পুৰুষসকলেহে সোণৰ অলংকাৰ পিন্ধিবলৈ অনুমতি পাইছিল।
কাৰ্বি মহিলাসকলে বিশেষ ধৰণৰ ৰূপৰ গহণা পৰিধান কৰে, যাৰ মাজত “লেক” আটাইতকৈ জনপ্ৰিয়। লেক ৰূপৰ মুদ্ৰা আৰু ৰঙচঙীয়া মণিৰে তৈয়াৰ কৰা হয়। এই গহনাক বিভিন্ন স্থানত বিভিন্ন নামেৰে জনা যায়, যেন ছেৰ আলেক পংটিং, লেক পেংখাৰা, লেক বংহম, আদি
অন্যফালে, কাৰ্বিবি পুৰুষসকলে সোণৰ গহণা, বিশেষকৈ সোণৰ লেক পৰিধান কৰে, যাৰ পৰম্পৰাগত নাম হৈছে লেকৰোৱে, লেকছ’বাই, আৰু লেকমান্দুলি।
খাদ্যভাস
কাৰ্বি জনগোষ্ঠীয় লোক সকলৰ প্ৰিয় খাদ্য হৈছে ভাত। ভাতৰ সৈতে তেওঁলোকে ভিন্ন ধৰণৰ মাংস খায়। কাৰ্বি সকলে দৈনন্দিন জীৱনত খোৱা মাংস সমূহ হৈছে – কুকুৰা, গাহৰি, ছাগলী, চৰাই। এড়ীপলুৰ লেটা, শুকান মাছ আৰু শুকতি খাদ্য হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰা হয়। পূজা-পাৰ্বণৰ সময়ত হৰ (মদ) অতি প্ৰয়োজনীয় আৰু সন্মানীয় ৰূপে গ্ৰহণ কৰা হয়।
জীৱনশৈলী আৰু গৃহ নিৰ্মাণ
কাৰ্বি জনজাতিৰ জীৱনশৈলী তেওঁলোকৰ প্ৰাকৃতিক পৰিৱেশত গভীৰভাৱে নিহিত হৈ আছে। পৰম্পৰাগতভাৱে, কাৰ্বিসকলে ঝুম বা স্থানান্তৰিত খেতি অনুশীলন কৰিছিল, এক কৃষি পদ্ধতি য’ত কৃষিৰ বাবে ভূমি পৰিষ্কাৰ কৰা হয় আৰু কেইটামান ঋতুৰ পিছত প্ৰাকৃতিকভাৱে পুনৰ সৃষ্টি কৰিবলৈ এৰি দিয়া হয়। সাম্প্ৰতিক সময়ত, তেওঁলোকে কৃষি, খেতি কৰা চাউল, পাচলি আৰু অন্যান্য শস্যৰ অধিক স্থিৰ প্ৰকাৰলৈ পৰিৱৰ্তন কৰিছে।
তেওঁলোকৰ ঘৰবোৰ স্থানীয়ভাৱে উপলব্ধ সামগ্ৰী যেনে বাঁহ, কাঠ আৰু খটখটী ব্যৱহাৰ কৰি তৈয়াৰ কৰা হয়। পৰম্পৰাগত কাৰ্বি ঘৰ, যাক “চাং ঘৰ” বুলি কোৱা হয়।
কাৰ্বি জনগোষ্ঠীৰ উৎসৱ
ধৰ্মীয় অনুষ্ঠান আৰু লোকউৎসৱ– কাৰ্বি জাতি ঈশ্বৰবিশ্বাসী হোৱাৰ বাবে, তেওঁলোকে বহুলসংখ্যক দেৱ-দেৱীক পূজা-অৰ্চনা কৰে। দেৱ-দেৱীসকলৰ মাজত আৰনাম হেমফু, হেমাৰী, প’ৰিঙ্গা, চিনথং আৰনাম, পেং, মুক্ৰাং হাৰাচ্ছি, অকৰেং চ্ছল্লংৰেচ, চ্ছেলাংন বা দুইখ্ৰাই, ব্ৰ’-ফ্ৰকবআং, বচ্ছাকাঘ্ৰে, আৰু দেংজা-দুৰি অন্যতম। প্ৰতিটো দেৱতাৰ পূজাৰ নিজস্ব উদ্দেশ্য থাকে, যি পূজাৰ উদ্দেশ্যে বিশেষ ধৰণৰ মঙ্গলকামনা কৰা হয়।
কাৰ্বি সমাজত এককভাবে ‘জাতীয় উৎসৱ’ বুলি ক’ব পৰা কোনো উৎসৱ নাই যদিও কৃষিভিত্তিক উৎসৱসমূহ, বিশেষকৈ লখিমী উৎসৱ, প্ৰচলিত। তথাপি, তাক এক জাতীয় উৎসৱৰ ৰূপত গণ্য কৰা নাযায়। ইফালে, বসন্ত ঋতুৰ আগমন উপলক্ষে উদযাপন কৰা ‘দমাহী’ উৎসৱৰ বিশেষ তাৎপৰ্য আছে, যি কাৰ্বি সমাজৰ অন্যতম মহৎ উৎসৱ হিচাপে বিবেচিত হয়। তদুপৰি, পৰম্পৰাগত চ’জন পূজা বা স্বৰ্গ পূজাৰো বিশেষ স্থান আছে। এই পূজাৰ বিশেষ দেৱতা ইন্দ্ৰক (বাৰিথে) মানা হয়। কাৰ্বিসকলৰ বিশ্বাস অনুসৰি, পৰিয়ালৰ মঙ্গলহানি বা অমংগলজনিত ঘটনা ঘটিলে, চ’জন বা স্বৰ্গ পূজা কৰাৰ মাধ্যমেৰে দেৱতাৰ আশীৰ্বাদ লোৱা হয়, যাতে শান্তি আৰু সমৃদ্ধি বাৰে। কাৰ্বি জনগোষ্ঠীৰ আন এক অন্যতম উৎসৱ হৈছে ৰংকেৰ
শিল্পকলা
কাৰ্বি সমাজ কুটিৰ শিল্পৰ ক্ষেত্ৰত যথেষ্ট সমৃদ্ধ আৰু সুকীয়া পৰিচয় বহন কৰি আহিছে। বাঁহৰ ব্যৱহাৰ আৰু কৰ্মশিল্পত কাৰ্বিসকলৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা আছে। বাঁহেৰে সজোৱা এক বিশেষ বস্তু ‘হংসৰ’ সামাজিক মঞ্চৰ আৰ্হিত এটি উল্লেখযোগ্য সৃষ্টি। এটি বৰ্গাকৃতিৰ চাংখ, য’ত দলপতি বা গাঁওবুঢ়াই বহে, সেই হংসৰ খুটিবোৰত নানা ধৰণৰ সূক্ষ্ম কাৰুকাৰ্য্য কৰা থাকে।
কাৰ্বি পৰম্পৰাত কুটিৰ শিল্পত বাঁহৰ লগতে মাটিৰ বস্তুৰ এক প্ৰচুৰ উপযোগিতা আছে। বাঁহৰ দ্বাৰা তেওঁলোকে ‘হটন’ (ধান ৰখা বাল্টি), ‘মাৰজং’ (ঢাকনীৰ সৈতে পেৰাৰ দৰে পাত্র), ‘ইংক্ৰাং’ (চালনী), আৰু ‘বৰকনবং’ (সৰু সৰু সঁজুলি) আদি তৈয়াৰ কৰে। মহিলাসকলৰ হাতত কাপোৰৰ সৈতে নানান