১৯৫২ চনৰ ১১ এপ্ৰিলত ভাৰত-পাকিস্তান সীমান্তৰ সংলগ্ন ৰাজস্থানী চহৰ শ্ৰীগংগানগৰত জন্মগ্ৰহণ কৰিছিল ভাৰতৰ এজন প্ৰকৃত নায়ক ৰবীন্দ্ৰ কৌশিকে। ১৯৬৫ আৰু ১৯৭১ চনৰ ভাৰত-পাকিস্তান যুদ্ধৰ পটভূমিত তেওঁৰ শৈশৱ পাৰ হৈছিল।  ২১ বছৰ বয়সত তেওঁ ভ্ৰাম্যমাণ জগতত উৎকৃষ্ট হোৱাৰ লগতে অনুকৰণৰ দক্ষতাৰ বাবে যুৱক-যুৱতীসকলৰ মাজত বিখ্যাত আছিল। লক্ষ্ণৌৰ এখন ৰাষ্ট্ৰীয় নাট মহোৎসৱতো তেওঁ অভিনয় কৰিছিল। কলেজত তেওঁৰ মনো-এক্টটোৱেই হয়তো চোৰাংচোৱা বিষয়াৰ দৃষ্টি আকৰ্ষণ কৰিছিল, য’ত তেওঁ ভাৰতীয় সেনাবাহিনীৰ এজন বিষয়াৰ চৰিত্ৰত অভিনয় কৰিছিল যিয়ে চীনক তথ্য দিবলৈ অস্বীকাৰ কৰিছিল।

১৯৭৩ চনত স্নাতক ডিগ্ৰী লাভ কৰাৰ পিছত ৰবীন্দ্ৰই দেউতাকক কয় যে তেওঁ নতুন চাকৰি আৰম্ভ কৰিবলৈ ৰাজধানী দিল্লীলৈ গৈছে। আচলতে তেওঁ ৰিচাৰ্চ এণ্ড এনালাইছিছ উইং (RAW)ৰ সৈতে দুবছৰীয়া কঠোৰ প্ৰশিক্ষণৰ সময়ছোৱা আৰম্ভ কৰিবলৈ ওলাইছিল। RAW হৈছে আমেৰিকাৰ চিআইএ বা ব্ৰিটেইনৰ এমআই৫ৰ দৰে ভাৰতৰ বিদেশী চোৰাংচোৱা সংস্থা। বিদেশী চোৰাংচোৱা তথ্য সংগ্ৰহ, সন্ত্ৰাসবাদ প্ৰতিহত, ভাৰতীয় নীতি নিৰ্ধাৰকসকলক পৰামৰ্শ আৰু ভাৰতৰ বিদেশী কৌশলগত স্বাৰ্থক প্ৰসাৰিত কৰাৰ উদ্দেশ্যে ১৯৬৮ চনত RAW গঠন কৰা হৈছিল। ভাৰতক পাৰমাণৱিক শক্তি হিচাপে গঢ়ি তোলাতো ইয়াৰ মুখ্য ভূমিকা আছিল। ৰবীন্দ্ৰৰ প্ৰশিক্ষণৰ ভিতৰত আছিল তেওঁক সাৱলীল উৰ্দু ক’বলৈ শিকোৱা, ইছলাম ধৰ্ম গ্ৰহণ কৰা, পাকিস্তানৰ ভূগোলৰ সৈতে পৰিচিত কৰা। পঞ্জাৱৰ সৈতে সীমান্ত ভাগ কৰা ৰাজস্থানী চহৰৰ বাসিন্দা হোৱাৰ বাবে তেওঁ ইতিমধ্যে পাঞ্জাবী ভাষাত সাৱলীল আছিল। তেওঁক ৰেচিডেণ্ট এজেণ্ট হ’বলৈ প্ৰশিক্ষণ দিয়া হৈছিল।

১৯৭৫ চনৰ ভিতৰত তেওঁৰ সকলো চৰকাৰী ভাৰতীয় অভিলেখ মচি পেলোৱা হয়, তাৰ পিছত তেওঁ ইছলামবাগৰ বাসিন্দা নবী আহমেদ ছাকিৰ ওৰফে নবী আহমেদ ছাকিৰ নামেৰে নবীকৃত ব্যক্তি হিচাপে পাকিস্তানলৈ ৰাওনা হয়। পাকিস্তানত তেওঁ কৰাচী বিশ্ববিদ্যালয়ত পঢ়ি এল এল বি ডিগ্ৰী সম্পূৰ্ণ কৰে। ইয়াৰ পিছত তেওঁ পাকিস্তান সেনাবাহিনীৰ সামৰিক হিচাপ বিভাগত কমিচন অফিচাৰ হিচাপে যোগদান কৰে। বছৰ বছৰ ধৰি কৰা প্ৰস্তুতি, অধ্যৱসায় আৰু কঠোৰ পৰিশ্ৰমৰ ফল অৱশেষত তেওঁক মেজৰ পদবীলৈ উন্নীত কৰা হয়। পাকিস্তানী সেনাৰ ভিতৰত তেওঁৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ পদবীয়ে তেওঁক ভাৰতীয় সেনাৰ বাবে এক মূল্যৱান সম্পদ কৰি তুলিছিল। ফাঁকি, হেতালি খেলা আৰু ছদ্মবেশৰ কলা ব্যৱহাৰ কৰি – যিবোৰ দক্ষতা তেওঁ RAW প্ৰশিক্ষাৰ্থী হিচাপে আয়ত্ত কৰিছিল, ৰবীন্দ্ৰই ১৯৭৯ চনৰ পৰা ১৯৮৩ চনৰ ভিতৰত ভাৰতীয় প্ৰতিৰক্ষা বিষয়াসকলক গোপনীয় তথ্য প্ৰেৰণ কৰিবলৈ সক্ষম হৈছিল, যাৰ ফলত দেশখনে বহু তথ্য লাভ কৰিছিল।

নিজৰ আৱৰণ আৰু অধিক বজাই ৰাখিবলৈ তেওঁ পাকিস্হানৰ অমানত নামৰ স্থানীয় মহিলা এগৰাকীকো বিয়া কৰাইছিল। ৰবীন্দ্ৰ ইমানেই প্ৰতিভাশালী আছিল যে তেওঁ পত্নীৰ পৰাও নিজৰ প্ৰকৃত পৰিচয় লুকুৱাই ৰাখিব পাৰিছিল। কিছুমান প্ৰকাশনে তেওঁলোকৰ এজন পুত্ৰ বুলি কোৱাৰ বিপৰীতে আন কিছুমান বাতৰিত ৰবীন্দ্ৰৰ কন্যা  আছে বুলি দাবী কৰা হৈছে। ৰবীন্দ্ৰৰ অৱদানে নিঃসন্দেহে তেওঁক ৰ’ৰ অন্যতম  এজেণ্ট কৰি তুলিছিল, যাৰ ফলত তেওঁক ‘দ্য ব্লেক টাইগাৰ’ উপাধি লাভ কৰিছিল, যিটো তেতিয়াৰ প্ৰধানমন্ত্ৰী ইন্দিৰা গান্ধীয়ে প্ৰদান কৰিছিল।

১৯৮৩ চনৰ ছেপ্টেম্বৰ মাহত ভাৰতীয় নায়কজনৰ ওপৰত দুখ লগা মুহূৰ্ত আহিছিল যেতিয়া ৰবীন্দ্ৰৰ আঠ বছৰীয়া গোপন পৰিচয় পোহৰলৈ আহিছিল। ৰবীন্দ্ৰৰ সৈতে যোগাযোগ কৰিবলৈ পঠোৱা আন এজন ৰ’ আণ্ডাৰকাভাৰ এজেণ্ট ইনিয়াত মাছিহক পাকিস্তানৰ চোৰাংচোৱা সংস্থা ইন্টাৰ চাৰ্ভিচেছ ইনটেলিজেন্স (আই এছ আই)ৰ হাতত ধৰা পৰে। তেওঁলোকৰ জেৰাত ইনিয়াটে ভাঙি ৰবীন্দ্ৰৰ পৰিচয় ফাদিল কৰিছিল।আই এছ আইৰ এজেণ্টে ইনিয়াট আৰু এজন অজ্ঞাত ৰবীন্দ্ৰৰ মাজত এখন বৈঠক স্থাপন কৰে। আই এছ আই বিষয়াই চোৰাংচোৱাগিৰিৰ অভিযোগত এখন পাৰ্কত  ৰবীন্দ্ৰ কৌশিকক গ্ৰেপ্তাৰ কৰে। ছিয়ালকোটৰ এটা জেৰা কেন্দ্ৰত তথ্যৰ বাবে তেওঁক নৃশংসভাৱে অত্যাচাৰ কৰা হৈছিল। ১৯৮৫ চনত পাকিস্তানৰ উচ্চতম ন্যায়ালয়ে ৰবীন্দ্ৰক মৃত্যুদণ্ড দিছিল যদিও পিছলৈ তেওঁৰ শাস্তি যাৱজ্জীৱন কাৰাদণ্ডলৈ সলনি কৰা হয়। ছিয়ালকোট, কোট লখপাট, মিয়াৱালীকে ধৰি একাধিক পাকিস্তানী কাৰাগাৰত বন্দী আছিল তেওঁ। তেতিয়াও তেওঁ গোপনে পৰিয়াললৈ কমেও আধা ডজন চিঠি লিখিবলৈ সক্ষম হৈছিল, য’ত তেওঁৰ সময় কটাওঁতে সন্মুখীন হোৱা আঘাতজনক পৰিঘটনাৰ বিশদ বিৱৰণ দিয়া হৈছিল। ২০০১ চনৰ নৱেম্বৰ মাহত পালমোনাৰী যক্ষ্মা আৰু হৃদৰোগত আক্ৰান্ত হৈ তেওঁৰ মৃত্যু হয়।

জয়পুৰত থকা ৰবীন্দ্ৰৰ পৰিয়ালে যেতিয়া তেওঁৰ মৃত্যুৰ খবৰ পালে, তেতিয়া তেওঁৰ পিতৃ (ভাৰতীয় বায়ুসেনাৰ অৱসৰপ্ৰাপ্ত বিষয়া)ৰ হৃদযন্ত্ৰৰ বিকলতাৰ বাবে মৃত্যু হয়। ভাৰত চৰকাৰে কেতিয়াও ৰবীন্দ্ৰক নিজৰ বুলি স্বীকাৰ কৰা নাছিল। দ্য টেলিগ্ৰাফৰ এক প্ৰতিবেদন অনুসৰি, ৰবীন্দ্ৰৰ ভাতৃ ৰাজেশ্বৰনাথ আৰু মাতৃ আমলাদেৱীয়ে ভাৰত চৰকাৰলৈ কেইবাখনো চিঠি লিখিছিল যাতে তেওঁৰ মুক্তি ক্ষিপ্ৰতাৰে কৰা হয় যদিও কোনো গুৰুত্ব দিয়া নহ'ল। ভাৰত চৰকাৰে কোনো স্পষ্ট উত্তৰ নিদিলে। ৰাজেশ্বৰনাথে কয় যে পৰিয়ালটোৱে প্ৰথমে মাহে ৫০০ টকা, আৰু তাৰ পিছত ২০০৬ চনত আমলাদেৱীৰ মৃত্যুৰ আগলৈকে মাহে ২০০০ টকা লাভ কৰিছিল। কিন্তু পৰিয়ালটোৱে যি বিচাৰিছিল সেয়া আছিল আৰ্থিক ক্ষতিপূৰণ নহয় স্বীকৃতি। ৰবীন্দ্ৰৰ ২৬ বছৰীয়া দেশ সেৱাৰ বাবে এটা আৰ্থিক ক্ষতিপূৰণ কেতিয়াও যথেষ্ট হ’ব নোৱাৰে। RAW ৰ বাবে ৰবীন্দ্ৰ আছিল মাথোঁ আন এজন এজেণ্ট, কিন্তু পৰিয়ালৰ বাবে তেওঁ আছিল পৃথিৱী। চোৰাংচোৱা বিষয়াসকল হৈছে দেশৰ নিৰাপত্তা ব্যৱস্থাৰ ভেটি আৰু হাজাৰ হাজাৰ লোকৰ জীৱন ৰক্ষাৰ বাবে দায়বদ্ধ। কিন্তু যেতিয়া ত্ৰাণকৰ্তাৰ জীৱন ৰক্ষাৰ কথা আহিল, তেতিয়া জাতিটোৱে কাম কৰাত ব্যৰ্থ হ’ল।

ৰবীন্দ্ৰৰ পৰিয়ালে দাবী কৰিছিল যে বলীউডৰ বিখ্যাত ছবি এক থা টাইগাৰ (২০১২)ৰ কাহিনীভাগ ৰবীন্দ্ৰৰ উত্তৰাধিকাৰৰ ওপৰত আধাৰিত। অৱশ্যে ছবিখনৰ পৰিচালক কবীৰ খানে এনে দাবী অস্বীকাৰ কৰি ৰবীন্দ্ৰৰ পৰিয়ালক কোনো ক্ৰেডিট নিদিলে। ৰবি গ্ৰেৱালে লিখা আৰু পৰিচালিত আন এখন ভাৰতীয় ছবি ৰোমিঅ’ আকবৰ ৱালটাৰ (২০১৯) পাকিস্তানত ৰবীন্দ্ৰৰ জীৱনৰ ওপৰত শিথিলভাৱে আধাৰিত। ছবিখনত জন আব্ৰাহামে ৰবীন্দ্ৰ কৌশিকৰ চৰিত্ৰত অভিনয় কৰিছে যদিও তেওঁলোকে চৰিত্ৰটোৰ নাম ৰাখিছে, ৰেহামাতুল্লাহ খান। তেওঁৰ কাহিনীৰ পৰা বলীউডত ছবি বনোৱা হয় যদিও ইয়াৰ আঁৰৰ প্ৰকৃত নায়কৰ বিষয়ে কমেইহে জানে। আমি এই ব্লগৰ জৰিয়তে কিছু সংখ্যক লোকৰ হলেও ৰবীন্দ্ৰ কৌশিকৰ স্মৃতি জনস্মৃতিত জীয়াই ৰাখিব পাৰো।