মঙলবাৰে লোকসভাত উত্থাপন কৰা হয় ‘এক দেশ, এক নিৰ্বাচন’ বিধেয়ক। আইন মন্ত্ৰী অৰ্জুন ৰাম মেঘৱালে সদনত উত্থাপন কৰে বিধেয়কখন। সদনত হোৱা আলোচনাৰ সময়ত কংগ্ৰেছ, সমাজবাদী পাৰ্টি, তৃণমূল কংগ্ৰেছৰ দৰে ডাঙৰ বিৰোধী দলসমূহে এই বিধেয়কখনৰ বিৰোধিতা কৰে। ইয়াৰ পূৰ্বে যোৱা বৃহস্পতিবাৰে কেন্দ্ৰীয় কেবিনেটে ‘এক দেশ, এক নিৰ্বাচন’ বিধেয়কত অনুমোদন জনাইছিল।

প্ৰধানমন্ত্ৰী নৰেন্দ্ৰ মোদীয়ে প্ৰথমে ২০১৯ চনৰ ৭৩ সংখ্যক স্বাধীনতা দিৱস উপলক্ষে এখন দেশ, এখন নিৰ্বাচনৰ ধাৰণা আগবঢ়াইছিল। তেওঁ কৈছিল যে দেশৰ সংহতিৰ প্ৰক্ৰিয়া সদায় অব্যাহত থাকিব লাগে। ২০২৪ চনত স্বাধীনতা দিৱস উপলক্ষে প্ৰধানমন্ত্ৰীয়েও এই ধাৰণা প্ৰকাশ কৰিছিল।

কাৰণ, এখন দেশ, এটা নির্বাচনৰ প্রস্তাৱ কি? এই বিষয়টো প্ৰথমে কেতিয়া উত্থাপন কৰা হৈছিল? ইয়াৰ আগতে কেতিয়াবা দেশত একেলগে নিৰ্বাচন অনুষ্ঠিত হৈছে নেকি? এই সন্দৰ্ভত নিৰ্বাচন আয়োগৰ স্থিতি কি? 

‘এক দেশ, এক নিৰ্বাচন’ কি?

এই প্ৰস্তাৱৰ উদ্দেশ্য সমগ্ৰ দেশতে লোকসভা আৰু বিধানসভাৰ বাবে একেলগে নিৰ্বাচন অনুষ্ঠিত কৰা। বৰ্তমান সময়ত লোকসভা আৰু বিধানসভাৰ নিৰ্বাচন পৃথকে পৃথকে অনুষ্ঠিত হয়, হয় পাঁচ বছৰীয়া কাৰ্যকাল সম্পূৰ্ণ হোৱাৰ পিছত নহয় কোনো কাৰণত চৰকাৰ ভংগ হ’লে। ইয়াৰ ব্যৱস্থা ভাৰতীয় সংবিধানত কৰা হৈছে। বিভিন্ন ৰাজ্যৰ বিধানসভাৰ কাৰ্যকাল বিভিন্ন সময়ত সম্পূৰ্ণ হয়, সেই অনুসৰি সেই ৰাজ্যতে বিধানসভা নিৰ্বাচন অনুষ্ঠিত হয়। অৱশ্যে কিছুমান ৰাজ্যত বিধানসভা আৰু লোকসভা নিৰ্বাচন একেলগে অনুষ্ঠিত হয়। ইয়াৰ ভিতৰত অৰুণাচল প্ৰদেশ, অন্ধ্ৰ প্ৰদেশ, ওড়িশা, ছিকিমৰ দৰে ৰাজ্যসমূহো আছে। একে সময়তে লোকসভা নিৰ্বাচনৰ ঠিক আগতে ৰাজস্থান, মধ্যপ্ৰদেশ, তেলেংগানা, ছত্তীশগড়, মিজোৰাম আদি ৰাজ্যৰ নিৰ্বাচন অনুষ্ঠিত হৈছিল।

প্ৰধানমন্ত্ৰী নৰেন্দ্ৰ মোডী দীৰ্ঘদিন ধৰি এখন দেশ, এটা নিৰ্বাচনৰ সমৰ্থক। প্ৰধানমন্ত্ৰীয়ে ২০১৯ চনৰ স্বাধীনতা দিৱসত এখন দেশ, এটা নিৰ্বাচনৰ বিষয়টো উত্থাপন কৰিছিল। তেতিয়াৰ পৰা বহুবাৰ বিজেপিয়ে ‘এখন দেশ, এটা নিৰ্বাচন’ৰ কথা কৈ আহিছে।

এক দেশ, এক নিৰ্বাচন বিতৰ্কৰ কাৰণ কি?

দৰাচলতে আইন আয়োগৰ খচৰা প্ৰতিবেদনৰ পিছত ২০১৮ চনত এক দেশ, এক নিৰ্বাচন বিতৰ্ক আৰম্ভ হৈছিল। সেই প্ৰতিবেদনত অৰ্থনৈতিক কাৰণসমূহ গণনা কৰা হৈছিল। আয়োগে কয় যে ২০১৪ চনৰ লোকসভা নিৰ্বাচনৰ ব্যয় আৰু পৰৱৰ্তী বিধানসভা নিৰ্বাচনৰ ব্যয় প্ৰায় একে। একে সময়তে যদি একেলগে নিৰ্বাচন অনুষ্ঠিত হয় তেন্তে এই ব্যয় ৫০:৫০ অনুপাতত ভাগ কৰা হ’ব।

চৰকাৰক দাখিল কৰা খচৰা প্ৰতিবেদনত আইন আয়োগে কৈছিল যে ১৯৬৭ চনৰ পিছত একেলগে নিৰ্বাচন অনুষ্ঠিত কৰাৰ প্ৰক্ৰিয়াটো ব্যাহত হৈছিল। আয়োগে কয় যে স্বাধীনতাৰ প্ৰাৰম্ভিক বছৰবোৰত দেশত এটা দলে শাসন কৰিছিল আৰু আঞ্চলিক দলসমূহ দুৰ্বল আছিল। লাহে লাহে আন দলবোৰ শক্তিশালী হৈ বহু ৰাজ্যত ক্ষমতালৈ আহিছিল। একে সময়তে সংবিধানৰ ৩৫৬ নং ধাৰাৰ ব্যৱহাৰে একেলগে নিৰ্বাচন অনুষ্ঠিত কৰাৰ প্ৰক্ৰিয়াতো ব্যাঘাত জন্মাইছিল। এতিয়া দেশৰ ৰাজনীতিত পৰিৱৰ্তন হৈছে।

এক দেশ, এক নিৰ্বাচন বিধেয়ক কেনেকৈ কাৰ্যকৰী হ’ব?

ইয়াৰ পূৰ্বে বিষয়াসকলে পিটিআইক জনাইছিল যে একেলগে নিৰ্বাচন অনুষ্ঠিত কৰিবলৈ সংবিধানত কমেও পাঁচটা সংশোধনী কৰিব লাগিব। ইয়াৰ ভিতৰত সংসদৰ সদনৰ সময়সীমাৰ সৈতে জড়িত ৮৩ নং অনুচ্ছেদ, ৰাষ্ট্ৰপতিয়ে লোকসভা ভংগ কৰাৰ সৈতে জড়িত ৮৫ নং অনুচ্ছেদ, ৰাজ্যিক বিধানসভাৰ সময়সীমাৰ সৈতে জড়িত ১৭২ নং অনুচ্ছেদ, ৰাজ্যিক বিধানসভা ভংগৰ সৈতে জড়িত ১৭৪ নং অনুচ্ছেদ আৰু... ৰাজ্যসমূহত ৰাষ্ট্ৰপতিৰ শাসন জাপি দিয়াৰ সৈতে জড়িত ১৭৪ নং অনুচ্ছেদ অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছে। ইয়াৰ লগতে সংবিধানৰ ফেডাৰেল বৈশিষ্ট্যটো মনত ৰাখি সকলো পক্ষৰ সন্মতিও প্ৰয়োজনীয় হ’ব। একে সময়তে সকলো ৰাজ্য চৰকাৰৰ সন্মতি লোৱাটোও বাধ্যতামূলক।

কোবিন্দ সমিতিৰ পৰামৰ্শ কি?

একেলগে নিৰ্বাচনৰ পৰামৰ্শ দুটা পৰ্যায়ত কাৰ্যকৰী কৰা হ’ব বুলি সমিতিখনে প্ৰতিবেদনত উল্লেখ কৰিছে। প্ৰথম পৰ্যায়ত লোকসভা আৰু বিধানসভাৰ নিৰ্বাচন একেলগে অনুষ্ঠিত হ’ব। দ্বিতীয় পৰ্যায়ত সাধাৰণ নিৰ্বাচনৰ ১০০ দিনৰ ভিতৰত স্থানীয় সংস্থাৰ নিৰ্বাচন (পঞ্চায়ত আৰু পৌৰসভা) অনুষ্ঠিত হ’ব। ইয়াৰ অধীনত সকলো নিৰ্বাচনৰ বাবে একেখন ভোটাৰ তালিকা প্ৰস্তুত কৰা হ’ব। ইয়াৰ বাবে সমগ্ৰ দেশতে বিতং আলোচনা আৰম্ভ কৰা হ’ব। এটা কাৰ্যকৰীকৰণ গোটো গঠন কৰা হ’ব।

ইয়াৰ আগতে কেতিয়া একেলগে নিৰ্বাচন অনুষ্ঠিত হৈছিল?

স্বাধীনতাৰ পিছত প্ৰথমবাৰৰ বাবে ১৯৫১-৫২ চনত দেশত নিৰ্বাচন অনুষ্ঠিত হয়। তাৰ পাছত লোকসভাৰ সমান্তৰালকৈ আটাইকেইখন ৰাজ্যৰ বিধানসভাৰ নির্বাচনো অনুষ্ঠিত হ’ল৷ ইয়াৰ পিছত ১৯৫৭, ১৯৬২ আৰু ১৯৬৭ চনতো লোকসভা আৰু ৰাজ্যিক বিধানসভাৰ বাবে একেলগে নিৰ্বাচন অনুষ্ঠিত হয়। ১৯৬৮–৬৯ চনৰ পিছত এই ধাৰা ভাঙি যায়, কাৰণ কিছুমান সমাবেশ বিভিন্ন কাৰণত ভংগ কৰা হৈছিল।