মধ্যপ্ৰদেশ, গুজৰাট, মহাৰাষ্ট্ৰ ৰাজ্যৰ মাজেৰে বৈ যোৱা নৰ্মদা নদীত বৃহৎ মথাউৰি নিৰ্মাণত বাধা দিয়াৰ লক্ষ্যৰে আশীৰ দশকৰ আৰম্ভণিতে ভাৰতত উদ্ভৱ হোৱা এক সামাজিক আন্দোলন হৈছে, 'নৰ্মদা বাঁচাও আন্দোলন'। স্থানীয় জনগোষ্ঠী, পৰিৱেশ কৰ্মী, মানৱ অধিকাৰৰ সমৰ্থকসকলে এই আন্দোলনৰ নেতৃত্ব দিয়ে যিসকলে স্থানীয় লোকৰ পৰিৱেশ, অৰ্থনীতি, আৰু জীৱিকাৰ ওপৰত বান্ধৰ নেতিবাচক প্ৰভাৱৰ বাবে চিন্তিত। ১৯৮৫ চনত এনবিএ প্ৰতিষ্ঠা কৰিছিল মেধা পাটকাৰকে ধৰি বহু বছৰ নৰ্মদা নদীৰ সৈতে জড়িত বিষয়ত কাম কৰি আহিছিল। নব্বৈৰ দশকত ভাৰত চৰকাৰে নৰ্মাদা উপত্যকা উন্নয়ন প্ৰকল্প (এনভিডিপি)ৰ অংশ হিচাপে নদীখনত কেইবাটাও বৃহৎ মথাউৰি নিৰ্মাণৰ পৰিকল্পনা ঘোষণা কৰাৰ লগে লগে এই আন্দোলনে গতি লাভ কৰে। এই প্ৰকল্পৰ উদ্দেশ্য আছিল অঞ্চলটোত জলসিঞ্চনৰ পানী, বিদ্যুৎ, বান নিয়ন্ত্ৰণৰ ব্যৱস্থা কৰা, কিন্তু ইয়াৰ ফলত লাখ লাখ লোকক স্থানচ্যুত কৰা হ’ব আৰু পৰিৱেশৰ অপূৰণীয় ক্ষতি হ’ব। এনবিএই এই প্ৰকল্পৰ বিৰোধিতা কৰি যুক্তি দিছিল যে ইয়াৰ ফলত হাজাৰ হাজাৰ লোকক স্থানচ্যুত কৰা হ’ব, বনাঞ্চল আৰু নদীৰ পৰিৱেশ তন্ত্ৰ ধ্বংস হ’ব, খিলঞ্জীয়া আৰু অন্যান্য প্ৰান্তীয় সম্প্ৰদায়ৰ অধিকাৰ খৰ্ব হ’ব। আন্দোলনে উন্নয়নৰ ক্ষেত্ৰত অধিক অংশগ্ৰহণমূলক আৰু বহনক্ষম পদ্ধতিৰ আহ্বান জনায় যিয়ে স্থানীয় লোকৰ অধিকাৰ আৰু প্ৰয়োজনীয়তাক সন্মান কৰিব, পৰিৱেশ সুৰক্ষিত কৰিব, আৰু সামাজিক ন্যায়ৰ প্ৰসাৰ ঘটাব।

স্থানচ্যুত লোকসকলৰ দুৰ্দশাৰ প্ৰতি দৃষ্টি আকৰ্ষণ কৰিবলৈ আৰু চৰকাৰক নিজৰ পৰিকল্পনা পুনৰ বিবেচনা কৰিবলৈ হেঁচা প্ৰয়োগ কৰিবলৈ এনবিএই ধাৰাবাহিকভাৱে শান্তিপূৰ্ণ প্ৰতিবাদ, সমাৱেশ, অনশন কাৰ্যসূচী আৰম্ভ কৰে। এই আন্দোলনে প্ৰকল্পটোৰ বৈধতা আৰু ইয়াৰ মানৱ অধিকাৰ আৰু পৰিৱেশ আইন উলংঘাক প্ৰত্যাহ্বান জনাই আইনী যুদ্ধও যুঁজিছিল।

এনবিএৰ এই প্ৰচেষ্টাই ৰাষ্ট্ৰীয় আৰু আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় দৃষ্টি আকৰ্ষণ কৰিছিল, আৰু ই সামাজিক আৰু পৰিৱেশৰ চিন্তাতকৈ অৰ্থনৈতিক বৃদ্ধিক অগ্ৰাধিকাৰ দিয়া প্ৰভাৱশালী উন্নয়নৰ আৰ্হিৰ বিৰুদ্ধে প্ৰতিৰোধৰ প্ৰতীক হৈ পৰিছিল। এই আন্দোলনে ভাৰতৰ লগতে বিশ্বৰ অন্যান্য প্ৰান্তত বৃহৎ নদীবান্ধ আৰু অন্যান্য উন্নয়নমূলক প্ৰকল্পৰ বিৰুদ্ধে অনুৰূপ বহু প্ৰতিবাদৰ প্ৰেৰণা যোগাইছিল।

প্ৰতিবাদ আৰু আইনী প্ৰত্যাহ্বানৰ মাজতো ভাৰত চৰকাৰে এই প্ৰকল্পটোক দেশৰ উন্নয়নৰ বাবে প্ৰয়োজনীয় বুলি যুক্তি দি ঠেলি থাকিল। মথাউৰি নিৰ্মাণৰ ফলত হাজাৰ হাজাৰ লোকক স্থানচ্যুত কৰাৰ লগতে পৰিৱেশ আৰু নদীৰ পৰিৱেশ তন্ত্ৰৰ অপূৰণীয় ক্ষতিসাধন হয়। কিন্তু এনবিএৰ প্ৰচেষ্টাৰ ফলত এই প্ৰকল্পত কিছু পৰিৱৰ্তন ঘটিছিল, যেনে স্থানচ্যুত লোকৰ পুনৰ্বাসন, মথাউৰিৰ উচ্চতা হ্ৰাস, পৰিৱেশ আৰু সামাজিক সুৰক্ষা ব্যৱস্থা ৰূপায়ণ। এনবিএ আজিও সক্ৰিয় হৈ আছে আৰু স্থানচ্যুত লোকৰ অধিকাৰ, পৰিৱেশ সুৰক্ষা, আৰু বহনক্ষম উন্নয়নৰ প্ৰসাৰৰ পোষকতা কৰে। বনাঞ্চলৰ সুৰক্ষা, প্ৰাকৃতিক সম্পদ সংৰক্ষণ, সামাজিক ন্যায় আৰু মানৱ অধিকাৰৰ প্ৰসাৰ আদি অন্যান্য বিষয়তো এই আন্দোলন জড়িত হৈ আহিছে। 

সামৰণিত ক’ব পাৰি যে নৰ্মদা বাচাও আন্দোলন হৈছে আশীৰ দশকৰ আৰম্ভণিতে ভাৰতত উদ্ভৱ হোৱা এক সামাজিক আন্দোলন, যাৰ লক্ষ্য আছিল নৰ্মদা নদীত বৃহৎ মথাউৰি নিৰ্মাণত বাধা দিয়া। এই আন্দোলনে স্থানীয় লোকৰ স্থানচ্যুতি, পৰিৱেশ ধ্বংস, মানৱ অধিকাৰ আৰু পৰিৱেশ আইন উলংঘাৰ বিৰোধিতা কৰিছিল। প্ৰকল্পটোত কিছু সালসলনি কৰাৰ পিছতো মথাউৰি নিৰ্মাণৰ ফলত পৰিৱেশ আৰু নদীৰ পৰিৱেশ তন্ত্ৰৰ যথেষ্ট ক্ষতি হৈছে। এনবিএ আজিও সক্ৰিয় হৈ আছে আৰু স্থানচ্যুত লোকৰ অধিকাৰ, পৰিৱেশ সুৰক্ষা, আৰু বহনক্ষম উন্নয়নৰ প্ৰসাৰৰ পোষকতা কৰে।