হকীৰ যাদুকৰ মেজৰ ধ্যানচান্দ সিং ভাৰতীয় হকীৰ এজন প্ৰাক্তন খেলুৱৈ আৰু অধিনায়ক আছিল। তেওঁক হকীৰ যাদুকৰ বুলি কোৱা হয়। ১৯০৫ চনৰ ২৯ আগষ্টত উত্তৰ প্ৰদেশৰ এলাহাবাদত ধ্যানচান্দৰ জন্ম হৈছিল। তেওঁৰ জন্ম তাৰিখটো ভাৰতত "ৰাষ্ট্ৰীয় ক্ৰীড়া দিৱস" হিচাপে পালন কৰা হয়। তেওঁ ভাৰত আৰু বিশ্ব হকীৰ শ্ৰেষ্ঠ খেলুৱৈৰ ভিতৰত গণ্য কৰা হয়। ৰাজপুত পৰিয়ালত জন্মগ্ৰহণ কৰা মেজৰ ধ্যান চান্দ আছিল ভাৰতীয় হকীৰ ইতিহাসৰ অন্যতম শ্ৰেষ্ঠ খেলুৱৈ হিচাপে বহুলভাৱে গণ্য কৰা হয়। তেওঁ ব্যতিক্ৰমী গ’ল দিয়াৰ কৃতিত্বৰ বাবে পৰিচিত। মাতৃৰ নাম চাৰদা সিং আৰু তেওঁৰ পিতৃৰ নাম আছিল ছমেশ্বৰ সিং, যিজনে ব্ৰিটিছ ভাৰতীয় সেনাবাহিনীত চুবেদাৰ হিচাপে কাৰ্যনিৰ্বাহ কৰিছিল, ইয়াৰ বাবেই পিছত ধ্যানচান্দৰ দেউতাকে উত্তৰ প্ৰদেশৰ  ঝান্সীত বসতি স্থাপন কৰিছিল। তেওঁও এগৰাকী হকী খেলুৱৈ আছিল। ধ্যানচান্দৰ দুজন ভাতৃ আছিল মূল সিং আৰু ৰূপ সিং। ৰূপ সিঙেও ধ্যানচান্দৰ দৰে হকী খেলুৱৈ আছিল। তেওঁৰ পিতৃ  সেনাবাহিনীত আছিল। ধ্যানচান্দ আলিগড় মুছলিম বিশ্ববিদ্যালয়ত অধ্যয়ন কৰি ১৯৩২ চনত গোৱালিয়াৰৰ ভিক্টোৰিয়া কলেজৰ পৰা স্নাতক ডিগ্ৰী লাভ কৰে।

দ্বিতীয় বিশ্বযুদ্ধৰ আগৰ বছৰবোৰত এই খেলত আধিপত্য বিস্তাৰ কৰা ভাৰতীয় হকী দলৰ তাৰকা, অলিম্পিক গেমছত ভাৰতে একেৰাহে ১৯২৮, ১৯৩২ আৰু ১৯৩৬ চনত তিনিবাৰকৈ সোণ লাভ কৰাত গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰিছিল। ধ্যানচান্দ খেলত  ইমানেই পাৰ্গত আছিল যে তেওঁক ‘হকী উইজাৰ্ড’ আৰু ‘দ্য মেজিচিয়ান’ উপনাম প্ৰদান কৰিছিল। ব্ৰিটিছ ভাৰতীয় সেনাবাহিনীৰ সৈতে থকা সময়ছোৱাত ধ্যানচান্দে গুৰুত্বসহকাৰে হকী খেলিবলৈ আৰম্ভ কৰিছিল আৰু ১৯২২ চনৰ পৰা ১৯২৬ চনৰ ভিতৰত তেওঁ অসংখ্য সেনাৰ হকী প্ৰতিযোগিতা আৰু ৰেজিমেণ্টেল খেলত অংশগ্ৰহণ কৰিছিল। হকীৰ বলটো তেওঁৰ লাঠিত ইমানেই লাগি গৈছিল যে প্ৰতিপক্ষই প্ৰায়ে সন্দেহ কৰিছিল যে তেওঁ যাদুৰ লাঠিৰে খেলিছে। আনকি হলেণ্ডতো চুম্বক বুলি সন্দেহ কৰি তেওঁৰ হকী লাঠি ভাঙি দিছিল বুলি কোৱা হয়। জাপানত ধ্যানচান্দৰ হকী ষ্টিকত বলটো যিদৰে লাগিছিল সেয়া দেখি কোৱা হৈছিল যে তেওঁৰ হকী ষ্টিকটো আঠা লগাই দিয়া হৈছিল।তেওঁৰ হকীৰ কলা দেখি হকীৰ সকলো হতভম্ব হৈ পৰিছিল। তেওঁৰ শিল্পকৰ্মত মুগ্ধ হৈ জাৰ্মানীৰ ৰুডলফ হিটলাৰৰ দৰে এজন জেদী সম্ৰাটে তেওঁক জাৰ্মানীৰ হৈ খেলিবলৈ প্ৰস্তাৱ দিছিল। কিন্তু ধ্যানচান্দে সদায় ভাৰতৰ হৈ খেলাক আটাইতকৈ ডাঙৰ গৌৰৱ বুলি গণ্য কৰিছিল।  

ধ্যানচান্দৰ বিষয়ে কিছু তথ্যঃ

কিংবদন্তী ধ্যানচান্দে ১৬ বছৰ বয়সতে ভাৰতীয় সেনাবাহিনীত যোগদান কৰে। ভৰ্তি হোৱাৰ পিছত তেওঁ হকী খেলিবলৈ আৰম্ভ কৰে। ধ্যানচান্দে আগতে বহুত অনুশীলন কৰিছিল। ৰাতি তেওঁৰ অনুশীলনসমূহ চন্দ্ৰ উদয়ৰ সৈতে জড়িত। সেইবাবেই তেওঁৰ সতীৰ্থ খেলুৱৈসকলে তেওঁক ‘চান্দ’ নাম ৰাখিছিল। ১৯২৮ চনত আমষ্টাৰডামত অনুষ্ঠিত অলিম্পিক গেমছত তেওঁ ভাৰতৰ হৈ সৰ্বাধিক গ’লদাতা আছিল। সেই প্ৰতিযোগিতাত ধ্যানচান্দে ১৪টা গ’ল দিছিল। ১৯৩২ চনৰ অলিম্পিকৰ ফাইনেলত ভাৰতে আমেৰিকাক ২৪-১ গ’লত পৰাস্ত কৰিছিল। সেই মেচখনত ধ্যানচান্দে ৮টা গ’ল দিছিল। তেওঁৰ ভাতৃ ৰূপ সিঙে ১০টা গ’ল দিছিল। সেই প্ৰতিযোগিতাত ভাৰতে কৰা ৩৫টা গ’লৰ ভিতৰত ২৫টা গ’ল দিছিল ধ্যানচান্দ আৰু তেওঁৰ ভাতৃয়ে। যেতিয়া ধ্যানচান্দে এখন মেচত গ’ল দিব পৰা নাছিল তেতিয়া তেওঁ ৰেফাৰীৰ ওচৰত গ’ল পোষ্টৰ আকাৰৰ বিষয়ে অভিযোগ কৰিছিল। আচৰিত কথাটো হ’ল যে আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় মানদণ্ডৰ অনুপাতে পোষ্টটোৰ প্ৰস্থ কম আছিল।

৩৪ বছৰ দেশত সেৱা আগবঢ়োৱাৰ পিছত ১৯৫৬ চনৰ ২৯ আগষ্টত ভাৰতীয় সেনাবাহিনীৰ পৰা লেফটেনেণ্ট হিচাপে অৱসৰ গ্ৰহণ কৰে চান্দে। ভাৰত চৰকাৰে তেওঁক ভাৰতৰ তৃতীয় সৰ্বোচ্চ অসামৰিক বঁটা পদ্মভূষণেৰে সন্মানিত কৰে। অৱসৰৰ পিছত ৰাজস্থানৰ মাউণ্ট আবু আৰু পাটিয়ালাৰ নেচনেল ইনষ্টিটিউট অৱ স্প’ৰ্টছত মুখ্য প্ৰশিক্ষকৰ পদত অধিষ্ঠিত হৈ জীৱনৰ শেষ মুহূৰ্তবোৰ উত্তৰ প্ৰদেশৰ ঝান্সীত কটায়। 

ধ্যানচান্দ সিংৰ স্বৰ্ণ পদকঃ

ভাৰতক প্ৰতিনিধিত্ব কৰি যেতিয়া মেজৰ ধ্যানচান্দে ভাৰতৰ বাবে হকীৰ সোণালী যুগ আনিছিল কিন্তু তেতিয়া ভাৰত ব্ৰিটিছৰ দাস আছিল কিন্তু সেই সময়ত ধ্যানচান্দে তিনিখন অলিম্পিক খেলত ধ্যানচান্দে তিনিবাৰকৈ দেশৰ হৈ সোণৰ পদক লাভ কৰে।

১৯৩২ চনত ভাৰতে ৩৭খন খেলত ৩৩৮টা গ’ল দিছিল, য’ত ধ্যানচান্দে ১৩৩টা গ’ল দিছিল। দ্বিতীয় বিশ্বযুদ্ধৰ পূৰ্বে ১৯২৮ (আমষ্টাৰডাম), ১৯৩২ (লছ এঞ্জেলছ) আৰু ১৯৩৬ (বাৰ্লিন)ত একেৰাহে তিনিখন অলিম্পিকত ভাৰতৰ হৈ হকীত সোণৰ পদক লাভ কৰিছিল।

বঁটা আৰু সন্মান:

১৯৫৬ চনত ধ্যানচান্দক ভাৰতৰ দ্বিতীয় সৰ্বোচ্চ সন্মান পদ্মভূষণ প্ৰদান কৰা হয়।

তেখেতৰ জন্মদিনটো ৰাষ্ট্ৰীয় ক্ৰীড়া দিৱস হিচাপে পালন কৰা হয়।

২০২১ চনৰ ৬ আগষ্টত ভাৰত চৰকাৰে ৰাজীৱ গান্ধী খেল ৰত্ন বঁটাৰ নাম সলনি কৰি মেজৰ ধ্যানচান্দ খেল ৰত্ন বঁটালৈ পৰিণত কৰে।

দিল্লীত নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল ধ্যানচান্দ ৰাষ্ট্ৰীয় ষ্টেডিয়াম।

হকী ক্ষেত্ৰৰ বিশিষ্ট খেলুৱৈ মেজৰ ধ্যানচান্দ সিং ৪২ বছৰ বয়সলৈকে হকী খেলি ১৯৪৮ চনত হকীৰ পৰা অৱসৰ গ্ৰহণ কৰে। ১৯৭৯ চনৰ ৩ ডিচেম্বৰত দিল্লীৰ নিখিল ভাৰত চিকিৎসা বিজ্ঞান প্ৰতিষ্ঠানত যকৃতৰ কৰ্কট ৰোগত আক্ৰান্ত হৈ মেজৰ ধ্যানচান্দৰ মৃত্যু হয়। তেওঁৰ শেষৰটো ৰীতি-নীতি ঝান্সীৰ হিৰোজ ময়দানত কৰা হৈছিল য’ত তেওঁৰ ৰেজিমেণ্ট পঞ্জাৱ ৰেজিমেণ্টে তেওঁক সামৰিক সন্মান প্ৰদান কৰিছিল।

সহায় লৈ