মণিপুৰ উত্তৰ-পূব ভাৰতৰ এখন সুন্দৰ ৰাজ্য।মণিপুৰত ৩৩টাতকৈও অধিক জনগোষ্ঠীয়ে বাস কৰে। ওখ পাহাৰেৰে আগুৰি থকা পুখুৰী আৰু বিলৰে বিন্দু বিন্দুকৈ বিস্তৃত মণিপুৰ উপত্যকা কেন্দ্ৰত অৱস্থিত। আটাইতকৈ ডাঙৰ গোট মেইতেইসকলে উপত্যকাটোত বাস কৰে য’ত কেইখনমান অৰণ্য আছে যি পবিত্ৰ বুলি গণ্য কৰা হয়।এই পবিত্ৰ অৰণ্যত সামাজিক-সাংস্কৃতিক আৰু ধৰ্মীয় পদ্ধতিৰ সৈতে জড়িত আৰু ইয়াৰ আশে-পাশে থকা অঞ্চলত বাস কৰা লোকসকলে এই অৰণ্যক সংৰক্ষণ আৰু সুৰক্ষা প্ৰদান কৰে। প্ৰাক-হিন্দুৰ বহুতো দেৱতা ইয়াত বাস কৰা বুলি বিশ্বাস কৰা হয়। মেইটেই হিন্দু ধৰ্মৰ আগমনৰ শতিকা পিছতো প্ৰাক-হিন্দু দেৱতাক পূজা কৰাৰ পৰম্পৰা অব্যাহত আছে। লাই হাৰাওবা বা এই দেৱতাক সন্তুষ্ট কৰিবলৈ আনুষ্ঠানিক ৰীতি-নীতি পালন কৰাটো মণিপুৰৰ এক গুৰুত্বপূৰ্ণ উৎসৱ। ৰাজ্যৰ বিভিন্ন পৰিয়াল, আত্মীয়-স্বজন আৰু জনগোষ্ঠীৰ মাজত সুখ, শান্তি আৰু সম্প্ৰীতি কঢ়িয়াই আনিবলৈ সক্ষম হয়। তেওঁলোকে প্ৰতিটো উৎসৱ বহুত সুখেৰে উদযাপন কৰে আৰু এইদৰে তেওঁলোকে আজিৰ আধুনিক পৃথিৱীতো নিজৰ পৰম্পৰা আৰু সংস্কৃতি সংৰক্ষণ আৰু বজাই ৰাখিবলৈ চেষ্টা কৰে।

প্ৰকৃতিৰ পৰিৱৰ্তনৰ লগত সংগতি ৰাখি মে’-জুন মাহত মণিপুৰৰ বহু স্থানীয় অঞ্চলত লাই হাৰাওবা উদযাপনৰ আগজাননীও দিয়া হয়।মণিপুৰৰ মেইতেই জনগোষ্ঠীৰ এক ধৰ্মীয় উৎসৱ। মণিপুৰৰ পাৰম্পৰিক লোক-ধৰ্ম সনমাহীৰ উমং লাই গোটৰ দেৱতা সকলৰ উদ্দেশ্য এই উৎসৱ পালন কৰা হয়।কোৱা হয় যে উমং লাই হৈছে স্থানীয় মণিপুৰী ধৰ্মৰ পৱিত্ৰ বন দেৱতা। মেইতেই ভাষাত লাই হাৰাওবাৰ আক্ষৰিক অৰ্থ হৈছে দেৱতা সকলৰ আনন্দৰ উৎসৱ। লাই হাৰাওবা উৎসৱত লাই হাৰাওবা নৃত্য কৰা হয়। ই মানৱতা আৰু সভ্যতাৰ সৃষ্টিৰ বৰ্ণনা কৰে।সৰ্বশক্তিমান বিশ্বব্ৰহ্মাণ্ড সৃষ্টিৰ স্মৃতি হিচাপে অতি আনন্দৰে পালন কৰা লাই হাৰাওবা উৎসৱ মণিপুৰৰ জনসাধাৰণৰ বাবে এক গুৰুত্বপূৰ্ণ পৰম্পৰাগত উৎসৱ। কিংবদন্তি অনুসৰি গুৰু সিদাবা আছিল সৰ্বশ্ৰেষ্ঠ প্ৰভু, যি অন্ধকাৰ শূন্যতাত বাস কৰিছিল, যিয়ে এটা সময়ত আৱিৰ্ভাৱ হৈ আৰু পৃথিৱী সৃষ্টিৰ সংকেত দিছিল। তদুপৰি কিছুমান বিশ্বাস অনুসৰি এই উৎসৱটো প্ৰথমে কৌব্ৰু চিং (পাহাৰীয়া উপত্যাকাত)ত পালন কৰা হৈছিল।

লাই হাৰাওবা মণিপুৰৰ অন্যতম গুৰুত্বপূৰ্ণ উৎসৱ আৰু স্থানীয় পৰম্পৰাগত দেৱতা আৰু পূৰ্বপুৰুষক শ্ৰদ্ধা আৰু সন্মান জনোৱাৰ উদ্দেশ্যে এই উৎসৱ পালন কৰা হয়। এই উৎসৱত জনসাধাৰণে ছানমাহী, পাখাংবা, নংপক নিংথৌ, লেইমাৰেল আৰু প্ৰায় ৩৬৪ জন উমাং লাইসকলক (অৰণ্যৰ দেৱতাক) পূজা কৰে। এই উৎসৱটো বিশ্বব্ৰহ্মাণ্ড সৃষ্টিত ঈশ্বৰৰ অৱদানৰ স্মৃতি হিচাপে আয়োজন কৰা হয় আৰু লগতে উদ্ভিদ, প্ৰাণী আৰু মানুহৰ বিকাশৰ স্মৃতিতো এই উৎসৱ পালন কৰা হয়।এই উৎসৱৰ সময়ত স্থানীয় লোকসকলে নৃত্য কৰে যিটো তেওঁলোকৰ ৰীতি-নীতিৰ অংশ আৰু তেওঁলোকেও দেৱ-দেৱী আৰু পূৰ্বপুৰুষৰ পৰা আশীৰ্বাদ বিচাৰি পূৰ্বপুৰুষসকলক প্ৰণাম কৰে। উদযাপনৰ অংশ হিচাপে বৃদ্ধ আৰু ডেকা উভয়ে ৰঙীন আৰু পৰম্পৰাগত নৃত্য আৰু গীত পৰিৱেশন কৰে। নাটকো পৰিবেশন কৰে, য’ত জনসাধাৰণে এটা জনপ্ৰিয় লোককথাৰ নায়ক আৰু নায়িকা খাম্বা আৰু থোইবিৰ জীৱনৰ অভিনয় কৰে। সন্ধিয়াৰ ভাগত দেৱতাক দোলাত কঢ়িয়াই নিয়া হয় আৰু স্থানীয় অঞ্চলটোত ঘূৰোৱা হয় যাতে মানুহে ভগৱানৰ আশীৰ্বাদ গ্ৰহন কৰে।লাই হাৰাওবা কোনো বিশেষ স্থানীয় দেৱতাৰ সন্মানত পালন কৰা হয় যদিও ইয়াত অন্যান্য লাই (দেৱতা)কো সন্মান আৰু আমন্ত্ৰণ কৰা হয়। পৰম্পৰাগত মেইটেই ধৰ্মৰ মূল ধৰ্মীয় কৰ্মীসকল হ’ল মাইবা (পুৰুষ) আৰু মাইবি (মহিলা)। ধৰ্মৰ লগত কোনো সম্পৰ্ক নোহোৱাকৈ ব্যৱহাৰ কৰিলে মাইবা শব্দটোৰ অৰ্থ হ’ব পাৰে ভূত-প্ৰেত নিৰ্বাসক, যাদুকৰ বা পৰম্পৰাগত চিকিৎসক। লাই হাৰাওবাত মাইবীয়ে অধিক বিশিষ্ট ভূমিকা পালন কৰে। মেইটেই মহিলাই পিন্ধা ৰঙীন পৰম্পৰাগত সাজ-পোছাকৰ দৰে নহয়, মাইবিৰ ফানেক (কঁকালত মেৰিয়াই থোৱা গোৰোহাৰ তলৰ কাপোৰ)পিন্ধে। ফানেকৰ ওপৰত আধা দীঘল অতিৰিক্ত কঁকালৰ কাপোৰ মেৰিয়াই থোৱা থাকে। দীঘল হাতৰ ব্লাউজ আৰু বগা এনাফি (চাদৰ) পিন্ধা হয়।মাইবি নৃত্য মণিপুৰী পৰিবেশন কলাৰ এক অতি জনপ্ৰিয় ৰূপত পৰিণত হৈছে। লাই হাৰাওবাই দীৰ্ঘদিন ধৰি বিকশিত হৈ মণিপুৰৰ মূল সাতখন ৰাজ্যৰ সকলো লোকৰ পৰম্পৰাক সামৰি লৈছে, য’ত চাকপাসকলো অন্তৰ্ভুক্ত। লাই হাৰাওবাত তাৰতম্য দেখা যায় কাৰণ মূল স্থানীয় পূজাৰ ৰূপৰ অন্তৰ্নিহিত কিছুমান আচাৰ-ব্যৱহাৰ নিজ নিজ অঞ্চলত ৰখা হৈছে। বিশাল জটিল আচাৰ-অনুষ্ঠান, নৃত্য, প্ৰাৰ্থনা আৰু গীতৰ ভিন্নতাৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰি লাই হাৰাওবাৰ বহু সংস্কৰণক চাৰিটা গোটৰ অধীনত আনিব পাৰি যেনে: কাঙলেই হাৰাওবা,চাকপা হাৰাওবা, মইৰাং হাৰাওবা আৰু কাকচিং হাৰাওবা।

লাই হাৰাওবাৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ অনুষ্ঠানসমূহ হ’ল লাই ফি চেটপা (দেৱতাসকলক সাজ-পোছাকেৰে শোভা বঢ়াই, লাই ইকৌবা (দেৱতাসকলক পানীৰ পৰা ওলাই আহিবলৈ আহ্বান জনোৱা), লাই থেমগাটপা (দেৱতাসকলক তেওঁলোকৰ মন্দিৰলৈ আহিবলৈ অনুৰোধ কৰা), ইয়াকাইৰল ইশ্বেই ছাকপা (জাগৰণৰ গান), লেই লাংবা (ফুল আগবঢ়োৱা), নাওছুম এশ্বেই ছাকপা আৰু লাইমাং ফাম্বা (দেৱতাৰ সৈতে যোগাযোগ বা ভৱিষ্যদ্বাণী বিচৰা)। লাই হাৰাওবাৰ আন এটা খণ্ড আছে লাই লম থোকপা। লাইক দোলাত ৰাখি শোভাযাত্ৰা কৰি যিকোনো উপযুক্ত স্থানলৈ লৈ যোৱা হয় য’ত বহু সংখ্যক লোকৰ উপস্থিতিত অনুষ্ঠান সম্পন্ন কৰিব পৰা যায়। লাইৰয়ৰ সময়ত গীত গোৱা হয় (লাই হাৰাওবাৰ সামৰণি) ইয়াৰ ভিতৰত অউগ্ৰী হাংগেন (মনক শান্ত কৰিবলৈ গীত) খেনচো (পুৰুষ আৰু মহিলাৰ মিলনৰ চিত্ৰণ কৰা গীত) আৰু হিজান হিৰাও (মাতৃ গছৰ দুখ-কষ্টৰ বৰ্ণনা কৰা গীত,যেতিয়া গম পায় যে পুত্ৰক ডাঙৰ নাও বনাবলৈ কাটি পেলোৱা হ’ব)।মাইবা আৰু মাইবিৰ পিছত পেনা-খংবা লাই হাৰাওবাত আটাইতকৈ গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰে। পেনা, এটা সৰু ডোঙাযুক্ত মেণ্ডোলিন, এটা পৰম্পৰাগত ধনু আৰু ডোঙাৰ বাদ্যযন্ত্ৰ। দেৱতাৰ লগত জড়িত সকলো অনুষ্ঠানত পেনা খংবাসকল উপস্থিত থাকিব লাগে। লাই হাৰাওবাৰ পবিত্ৰ লিটাৰ্জিকেল প্ৰাৰ্থনা আৰু অনুষ্ঠানৰ সামৰণিত বহুতো পৰম্পৰাগত খেল যেনে লামজেল (ফ্লেট ৰেচ), থৌৰী চিংবি (টাগ অৱ ৱাৰ), মুকনা (মল্লযুঁজ), খং কাংজেই (হকীৰ এক নতুন ৰূপ), আৰু ছাগোল কাংজেই (পল) খেলা হয়।এক প্ৰকাৰে লাই হাৰাওবাও ''উৰ্বৰতা ৰীতি'' কাৰণ পুৰণি কালত ইয়াক দেৱতাক সন্তুষ্ট কৰিবলৈ, শস্য চপোৱাৰ ফলত ক্ষয় হোৱা পৃথিৱীৰ পবিত্ৰ শক্তি পুনৰ ভৰাই তোলাৰ লগতে বৃদ্ধি কৰিবলৈও পালন কৰা হৈছিল। যি দিনত শিশুৰ মৃত্যুৰ হাৰ বেছি আছিল, তেতিয়া জন্মৰ হাৰ অধিক ৰখাটো গুৰুত্বপূৰ্ণ আছিল। লাই হাৰাওবাই বিবাহযোগ্য ল’ৰা-ছোৱালীক লগ হোৱা, নিজৰ প্ৰতিভা প্ৰদৰ্শন আৰু চিনাকি হোৱাৰ সুযোগ দিছিল।বিশ্বাস আৰু অন্ধবিশ্বাস, মেইটেই দৰ্শন অনুসৰি জন্ম আৰু পুনৰ্জন্মৰ ধাৰণা লাই হাৰাওবাৰ আচাৰ-অনুষ্ঠানত শিপাই আছে। হিন্দুৰ পূৰ্বৰ উৎসৱ হোৱাৰ পিছতো হিন্দু মেইটেইসকলে এতিয়াও ধুমধামেৰে উদযাপন কৰে।সামৰণিত ক’ব পাৰি যে লাই হাৰাওবাই মেইটেইৰ সংস্কৃতিক সৰ্বমুঠভাৱে ধৰ্ম বা বিশ্বাস নিৰ্বিশেষে প্ৰতিফলিত কৰে।