প্ৰায় ৮৮ বছৰ পূৰ্বে আৰম্ভ হৈছিল কমনৱেলথ গেমছ। ১৯৩০ চনত প্ৰথমবাৰৰ বাবে এই খেলসমূহ কানাডাৰ হেমিল্টন চহৰত অনুষ্ঠিত হৈছিল। প্ৰতি ৪ বছৰৰ মূৰে মূৰে অনুষ্ঠিত হোৱা এই খেলবোৰৰ শিৰোনামৰ কথা ক’বলৈ গ’লে ১৯৩০ চনৰ পৰা এতিয়ালৈকে এই খেলবোৰৰ নাম ৪ বাৰ সলনি কৰা হৈছে। প্ৰথম অৱস্থাত এই খেলসমূহ ‘ব্ৰিটিছ এম্পায়াৰ গেমছ’ হিচাপে স্বীকৃতি লাভ কৰিছিল আৰু ১৯৩০ চনৰ পৰা ১৯৫০ চনলৈ এই খেলসমূহ একে নামেৰে আয়োজন কৰা হৈছিল। ইয়াৰ পিছত এই খেলসমূহৰ নাম সলনি কৰি ‘ব্ৰিটিছ এম্পায়াৰ এণ্ড কমনৱেলথ গেমছ’ কৰা হয়। এই খেলসমূহ ১২ বছৰ (১৯৫৪ ৰ পৰা ১৯৬৬ চনলৈ) ব্ৰিটিছ এম্পায়াৰ আৰু কমনৱেলথ নামেৰে অনুষ্ঠিত হৈছিল। কমনৱেলথ গেমছত ভাৰতৰ প্ৰথমটো  পদক লাভ কৰিছিল ১৯৩৪ চনত মল্লযুঁজ শাখাত ৰছিদ আনোৱাৰে (ব্ৰঞ্জ)।

১৯৬৬ চনত জামাইকাৰ কিংষ্টনত এই গেমছ অনুষ্ঠিত হয় আৰু প্ৰথমবাৰৰ বাবে বেডমিণ্টন আৰু শ্বুটিংক ইভেণ্ট হিচাপে প্ৰৱৰ্তন কৰা হয়। ব্ৰিটিছ সাম্ৰাজ্যৰ জাতিসমূহক একত্ৰিত কৰিবলৈ ক্ৰীড়া প্ৰতিযোগিতাৰ ধাৰণাটোৰ বিষয়ে ১৮৯০ চনৰ পৰাই চৰ্চিত হৈছিল। ১৮৯১ চনত দ্য টাইমছ কাকতত প্ৰকাশিত এটা প্ৰবন্ধত “ব্ৰিটিছ সাম্ৰাজ্যৰ সদিচ্ছা বৃদ্ধিৰ মাধ্যম হিচাপে প্ৰতি চাৰি বছৰৰ মূৰে মূৰে প্যান-ব্ৰিটানিক-পেন-এংলিকান প্ৰতিযোগিতা আৰু উৎসৱ” অনুষ্ঠিত কৰাৰ পৰামৰ্শ দিয়া হৈছে। শেষত ১৮৯৬ চনত প্ৰথমবাৰৰ বাবে অনুষ্ঠিত হোৱা আধুনিক অলিম্পিক গেমছৰ দ্বাৰা ধাৰণাটোক যথেষ্ট আঘাত কৰা হয় আৰু এম্পায়াৰ গেমছৰ ধাৰণাটো স্থগিত ৰখা হয়।  ১৯৩০ চনত প্ৰথমবাৰৰ বাবে এই অনুষ্ঠান অনুষ্ঠিত হৈছিল আৰু ১৯৪২ আৰু ১৯৪৬ চনৰ বাহিৰে (দ্বিতীয় বিশ্বযুদ্ধৰ বাবে বাতিল কৰা হৈছিল) ইয়াৰ পিছত ক্ৰমাগতভাৱে প্ৰতি চাৰি বছৰৰ মূৰে মূৰে চলি আছে। এই গেমছক ১৯৩০ চনৰ পৰা ১৯৫০ চনলৈ ব্ৰিটিছ এম্পায়াৰ গেমছ, ১৯৫৪ চনৰ পৰা ১৯৬৬ চনলৈ ব্ৰিটিছ এম্পায়াৰ এণ্ড কমনৱেলথ গেমছ আৰু ১৯৭০ চনৰ পৰা ১৯৭৪ চনলৈ ব্ৰিটিছ কমনৱেলথ গেমছ বুলি কোৱা হৈছিল।

পূৰ্বসূৰী

১৯১১ চনত লণ্ডনত ৰজা পঞ্চম জৰ্জৰ ৰাজ অভিষেক উদযাপনৰ বাবে ‘ফেষ্টিভেল অৱ এম্পায়াৰ’ৰ অংশ হিচাপে এটা আন্তঃসাম্ৰাজ্য চেম্পিয়নশ্বিপ অনুষ্ঠিত কৰা হয় বক্সিং, ৰেছলিং, ছুইমিং আৰু এথলেটিকছত প্ৰতিযোগিতাত অংশগ্ৰহণ কৰা অষ্ট্ৰেলিয়া, কানাডা, দক্ষিণ আফ্ৰিকা আৰু যুক্তৰাজ্য। ২ফুট ৬ ইঞ্চি ওখকৈ থিয় হৈ থকা এটা ৰূপালী কাপ লৰ্ড লন্সডেলে দান কৰি বিজয়ী দেশখনক প্ৰদান কৰিছিল, যিটো আছিল কানাডা। তাৰ পিছত ‘কমনৱেলথ গেমছ’ৰ ধাৰণাটো কেইবাবছৰ ধৰি নিদ্ৰাহীন হৈ আছিল। 

১৯৩০ চনত কানাডাৰ হেমিল্টনত অনুষ্ঠিত হোৱা প্ৰথম কমনৱেলথ গেমছ আছিল সংগঠনৰ এক উল্লেখযোগ্য কৃতিত্ব। সেই সময়ত ব্ৰিটিছ এম্পায়াৰ গেমছ নামেৰে জনাজাত প্ৰথম কমনৱেলথ গেমছ ১৯৩০ চনত কানাডাত হেমিল্টনত অনুষ্ঠিত হৈছিল। সেই সময়ত কানাডাৰ এথলেটিকছৰ ভিতৰত এজন প্ৰধান খেলুৱৈ হিচাপে পৰিগণিত হোৱা ‘ববি’ ৰবিনছন আছিল এই অনুষ্ঠানৰ চালিকা শক্তি। প্ৰথম গেমছত ১১খন দেশৰ ৪০০ খেলুৱৈয়ে অংশগ্ৰহণ কৰিছিল। ভ্ৰমণকাৰী দেশসমূহৰ ভ্ৰমণ খৰচ বহন কৰাত সহায় কৰিবলৈ হেমিল্টন চহৰে ৩০,০০০ ডলাৰ প্ৰদান কৰিছিল। ইংলেণ্ড, স্কটলেণ্ড, ৱেলছ আৰু আয়াৰলেণ্ডৰ পৰা এই ধাৰণাটোৰ প্ৰতি সমৰ্থন আহিছিল, যাৰ ফলত কানাডালৈ শক্তিশালী দল পঠিওৱা হৈছিল। অষ্ট্ৰেলিয়া, নিউজিলেণ্ড, বাৰ্মুডা, ব্ৰিটিছ গিয়ানা আৰু দক্ষিণ আফ্ৰিকাৰ পৰাও দল আহিছিল। এই সভাত অনুষ্ঠিত হৈছিল ট্ৰেক এণ্ড ফিল্ড এথলেটিকছ, সাঁতোৰ, নাওঁ চলোৱা, বক্সিং আৰু মল্লযুঁজ, ল’ন বল আদি অনুষ্ঠান। 

গেমছ অনুষ্ঠিত কৰাৰ সিদ্ধান্ত অৱশেষত ১৯৩০ চনৰ ফেব্ৰুৱাৰী মাহতহে নিশ্চিত কৰা হয়, তথাপিও সেই বছৰৰ আগষ্ট মাহলৈকে সকলো প্ৰস্তুতি সম্পূৰ্ণ হৈছিল। এই প্ৰথম গেমছত অংশগ্ৰহণ কৰা ১১খন দেশৰ ভিতৰত স্কটলেণ্ড আছিল অন্যতম , বাকীসমূহ আছিল অষ্ট্ৰেলিয়া, বাৰ্মুডা, ব্ৰিটিছ গায়ানা, কানাডা, ইংলেণ্ড, উত্তৰ আয়াৰলেণ্ড, নিউফাউণ্ডলেণ্ড, নিউজিলেণ্ড, দক্ষিণ আফ্ৰিকা আৰু ৱেলছ। ১৯৩০ চনৰ পৰা প্ৰতি চাৰি বছৰৰ মূৰে মূৰে এই গেমছ অনুষ্ঠিত হৈ আহিছে কিন্তু দ্বিতীয় বিশ্বযুদ্ধৰ বাবে  ১৯৪২ আৰু ১৯৪৬ চনৰ এই গেমছ অনুষ্ঠিত অনুষ্ঠিত কৰা হোৱা নাছিল। এই অনুষ্ঠানত বহু পৰিৱৰ্তন হৈছে। ১৯৩০ৰ পৰা ১৯৫০ চনলৈকে এই গেমছসমূহক ব্ৰিটিছ সাম্ৰাজ্য গেমছ, ১৯৫৪ চনৰ পৰা ১৯৬৬ চনলৈকে ব্ৰিটিছ সাম্ৰাজ্য আৰু কমনৱেলথ গেমছ আৰু ১৯৭০ চনৰ পৰা ১৯৭৪ চনলৈকে ব্ৰিটিছ কমনৱেলথ গেমছ উপাধি লাভ কৰে। ১৯৭৮ চনত এডমন্টনত অনুষ্ঠিত হোৱা এই অনন্য, বিশ্বমানৰ, বহু ক্ৰীড়া অনুষ্ঠানটোৰ নাম সলনি কৰি কমনৱেলথ গেমছ কৰা হৈছিল। ১৯৯৮ চনলৈকে এই কাৰ্যসূচীত কেৱল ব্যক্তিগত ক্ৰীড়াহে অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছিল। কিন্তু ১৯৯৮ চনত কুৱালালামপুৰত অনুষ্ঠিত হোৱা গেমছত দলীয় ক্ৰীড়াৰ প্ৰৱৰ্তন ঘটে, ক্ৰিকেট, হকী, নেটবল আৰু ৰাগবী ৰাষ্ট্ৰসমূহে অংশগ্ৰহণ কৰে। হকী, নেটবল এতিয়া এই কাৰ্যসূচীৰ মূল খেল।

২০০২ চনত মানচেষ্টাৰত অনুষ্ঠিত হোৱা গেমছত প্ৰথমবাৰৰ বাবে বিশ্বৰ যিকোনো বহু-ক্ৰীড়া প্ৰতিযোগিতাত সম্পূৰ্ণ অন্তৰ্ভুক্ত ক্ৰীড়া কাৰ্যসূচীত বিশেষভাৱে সক্ষম অভিজাত খেলুৱৈৰ বাবে সীমিত সংখ্যক সম্পূৰ্ণ পদক ইভেণ্ট অনুষ্ঠিত হৈছিল। তেতিয়াৰ পৰাই এইটো অব্যাহত আছে আৰু ইভেণ্টৰ সংখ্যা যথেষ্ট বৃদ্ধি পাইছে আৰু গোল্ড কোষ্ট ২০১৮ত সাতটা খেলৰ ভিতৰত ৩৮টা শাখাৰ সৈতে গেমছৰ ইতিহাসৰ সৰ্ববৃহৎ পেৰা-স্প’ৰ্ট কাৰ্যসূচী আয়োজন কৰা হৈছে। বৰ্তমান ২০২২ ৰ কমনৱেলথ গেমছ ব্ৰিটেইনৰ বাৰ্মিংহামত অনুষ্ঠিত হৈ আছে। ক্ৰীড়া কাৰ্যসূচীৰ বিকাশ অব্যাহত আছিল, ২০০৬ চনত মেলবৰ্ণত বাস্কেটবলে গেমছত অভিষেক ঘটায়, আনহাতে ২০১০ চনত দিল্লীত টেনিছ আৰু মহিলা ৰেছলিং প্ৰৱৰ্তন কৰা হয়। গোল্ড কোষ্ট ২০১৮ গেমছত পুৰুষ আৰু মহিলাৰ বাবে সমান সংখ্যক পদক ইভেণ্ট অনুষ্ঠিত হৈছিল। এডিনবাৰ্গে দুবাৰকৈ গেমছ অনুষ্ঠিত কৰা প্ৰথমখন চহৰ হিচাপে পৰিগণিত হয়, ১৯৭০ আৰু ১৯৮৬ চনত, আৰু লগতে কমনৱেলথ যুৱ গেমছ আয়োজন কৰা প্ৰথমখন চহৰ হিচাপেও পৰিগণিত হয়। ২০০০ চনত চিজিএফৰ সমৰ্থনত চিজিএছে ‘মিলেনিয়াম’ কমনৱেলথ ইউথ গেমছ প্ৰতিষ্ঠা কৰে আৰু বৰ্তমান প্ৰতি চাৰি বছৰৰ মূৰে মূৰে অনুষ্ঠিত হয়। স্কটলেণ্ডে তৃতীয়বাৰৰ বাবে এই গেমছ আয়োজন কৰে যেতিয়া গ্লাছগোৱে খেলুৱৈ আৰু বিষয়াসকলক ২০১৪ চনৰ ২৩ জুলাই – ৩ আগষ্টলৈকে অনুষ্ঠিত হোৱা কমনৱেলথ গেমছলৈ আদৰণি জনায়।টিম স্কটলেণ্ডে ইতিহাসৰ আটাইতকৈ সফল গেমছ উদযাপন কৰে, মুঠ ৫৩টা পদক লাভ কৰে।

কমনৱেলথ গেমছ হৈছে একমাত্ৰ অনুষ্ঠান য'ত স্কটলেণ্ডে নিজৰ অধিকাৰত এটা জাতি হিচাপে বহু ক্ৰীড়া প্ৰতিযোগিতাত অংশগ্ৰহণ কৰিব পাৰে আৰু ১৯৩০ চনত হেমিল্টনত আৰম্ভ হোৱাৰ পিছত প্ৰতিখন কমনৱেলথ গেমছত অংশগ্ৰহণ কৰা মাত্ৰ ছখন দেশৰ ভিতৰত ই অন্যতম তাৰ পিছত স্কটলেণ্ডে প্ৰতিখন গেমছতে পদক লাভ কৰিবলৈ সক্ষম হৈছে।

বন্ধুত্বপূৰ্ণ খেল

স্কটিছ জাতিৰ হৃদয়ত এই অনুষ্ঠানটোৱে সদায় এক বিশেষ স্থান লাভ কৰি আহিছে, ১৯৭০ চনত এডিনবাৰ্গ গেমছত স্পষ্টভাৱে প্ৰত্যক্ষ কৰা হৈছিল য’ত স্কটিছ জনসাধাৰণে দিয়া আদৰণিৰ ফলত প্ৰথমবাৰৰ বাবে ‘বন্ধুত্বপূৰ্ণ গেমছ’ৰ বৰ্ণনাৰ জন্ম হৈছিল। সমগ্ৰ বিশ্বৰ আন আন গেমছসমূহ এছিয়ান, আফ্ৰিকান গেমছ আৰু শীতকালীন অলিম্পিক আদি ভৌগোলিক বা জলবায়ুৰ কাৰকৰ ওপৰত প্ৰতিষ্ঠিত হোৱাৰ বিপৰীতে কমনৱেলথ গেমছ ইতিহাসৰ ওপৰত প্ৰতিষ্ঠা কৰা হৈছে। কমনৱেলথ গেমছৰ এটা অনন্য বৈশিষ্ট্য হ’ল একমাত্ৰ গেমছ যিয়ে এটা উমৈহতীয়া ভাষাৰ অংশীদাৰ। সকলো খেলুৱৈ আৰু বিষয়াই ইংৰাজীত ইজনে সিজনৰ লগত কথা পাতিব পাৰে, যাৰ ফলত এনে এক পৰিৱেশৰ সৃষ্টি হয় যিয়ে কমনৱেলথ গেমছক দীৰ্ঘদিন ধৰি "বন্ধুত্বপূৰ্ণ গেমছ" নামেৰে জনাজাত হৈ আহিছে।

আয়োজক চহৰসমূহ

কানাডাৰ প্ৰথমখন আয়োজক চহৰ হেমিল্টনৰ পৰা এই গেমছ কমনৱেলথৰ বহু প্ৰধান দেশত অনুষ্ঠিত হৈছে। ১৯৫৪ চনত কানাডাই পুনৰ ভেংকুৱাৰত, ১৯৭৮ চনত এডমন্টনত আৰু ১৯৯৪ চনত ভিক্টোৰিয়াত অনুষ্ঠিত হয়।অষ্ট্ৰেলিয়াইও চাৰিবাৰকৈ খেল অনুষ্ঠিত কৰিছে, ১৯৩৮ চনত ছিডনী, ১৯৮২ চনত ব্রিজবেন আৰু ২০০৬ চনত মেলবৰ্ণত।১৯৯৮ চনত মালয়েছিয়াৰ কুৱালালামপুৰত অনুষ্ঠিত হয়। ২০১০ চনত এই গেমছ এছিয়ালৈ ঘূৰি আহি দিল্লীত অনুষ্ঠিত হৈছিল।

২০২২ কমনৱেলথ গেমছ এক আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় বহু ক্ৰীড়া অনুষ্ঠান যিটো বৰ্তমান ইংলেণ্ডৰ বাৰ্মিংহামত ২৮ জুলাইৰ পৰা ৮ আগষ্ট অনুষ্ঠিত হৈছে।

                                                                                                                                                                                                                                                                                         সহায় লৈ