অসম ৰাজ্যৰ জৈৱ বৈচিত্ৰ্য পৰিষদে অসম ৰাজ্যৰ বাবে জৈৱবৈচিত্ৰ আইন ২০০২ ৰ ধাৰা ৩৮ ৰ অধীনত তালিকা এখন প্ৰস্তুত কৰিছিল। সেই তালিকাত কিছুমান ভিন্ন প্ৰজাতিৰ জীৱ-জন্তুৰ নাম উল্লেখ আছে যিবোৰ বৰ্তমান সময়ত লুপ্তপ্ৰায় অৱস্থাত আছে। এই প্ৰজাতিসমূহৰ ভিতৰত আছে, ৰঙা মূৰৰ শগুন, অসমৰ গেকো, টোকে গেকো, ক'লা কোমল খোলাৰ কাছ, ঠেক মূৰৰ কোমল খোলাৰ কাছ, দীঘল কাছ আৰু মুগা কাছ। লগতে মই সোণালী বান্দৰৰ নামটোও উল্লেখ কৰিব বিচাৰিছো কাৰণ ই প্ৰায় লুপ্তপ্ৰায় অৱস্থাত আছে। আই.ই.উ.চি.এন. ৰ মতে এই প্ৰাণীসমূহৰ অস্তিত্ব সংকটত আছে আৰু বন্যপ্ৰাণী সুৰক্ষা আইনৰ অধীনত সুৰক্ষিত নহয়। সংবাদ মাধ্যমৰ প্ৰতিবেদন আৰু মানুহৰ ধাৰণাৰ ওপৰত আধাৰিত কৰি গেকোৰ দৰে প্ৰজাতিতালিকাত অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছিল, কিয়নো চিকাৰৰ বাবে প্ৰজাতিটোৱে ভাবুকিৰ সন্মুখীন হৈছিল। বিপদাপন্ন তালিকাত উল্লেখ কৰা প্ৰজাতিসমূহৰ সংগ্ৰহ নিষিদ্ধ, বোৰ্ডৰ অনুমোদনৰ বাহিৰে। এই প্ৰজাতিবোৰ সংগ্ৰহ কৰাৰ অনুমতি কেৱল বৈজ্ঞানিক গৱেষণা, হাৰবেৰিয়াম আৰু বৈজ্ঞানিক আৰু শৈক্ষিক প্ৰতিষ্ঠানৰ সংগ্ৰহালয়, প্ৰচাৰ আৰু যিকোনো বৈজ্ঞানিক অনুসন্ধানৰ বাবে প্ৰয়োগ কৰা হ'ব পাৰে। জৈৱবৈচিত্ৰ আইন ২০০২ ৰ ধাৰা ৩৮ ৰ অধীনত, কেন্দ্ৰই ৰাজ্য চৰকাৰৰ সৈতে আলোচনা কৰি, সময়ে সময়ে বিলুপ্তিৰ পথত থকা বা অদূৰ ভৱিষ্যতে বিলুপ্ত হোৱাৰ সম্ভাৱনা থকা যিকোনো প্ৰজাতিক "বিপদাপন্ন প্ৰজাতি" হিচাপে অৱগত কৰিব পাৰে। ই যিকোনো উদ্দেশ্যৰ বাবে সংগ্ৰহ নিষিদ্ধ বা নিয়ন্ত্ৰণ কৰিব পাৰে আৰু সেই প্ৰজাতিবোৰৰ পুনৰ্বাস আৰু সংৰক্ষণৰ বাবে উপযুক্ত পদক্ষেপ ল'ব পাৰে।

কেন্দ্ৰীয় পৰিৱেশ, বন আৰু জলবায়ু পৰিৱৰ্তন মন্ত্ৰালয়ৰ নিৰ্দেশানুসৰি ২০১৬ চনত পৰিষদে ৰাজ্যখনৰ "বিপদাপন্ন প্ৰজাতি" ঘোষণাৰ বাবে এটা প্ৰট’কল বিকাশৰ পৰামৰ্শ দিছিল। প্ৰট’কল অনুসৰি, সংবাদ মাধ্যমৰ প্ৰতিবেদন, মানুহৰ ধাৰণা আৰু বৈজ্ঞানিক প্ৰকাশনৰ ওপৰত আধাৰিত কৰি পাঁচটা উদ্ভিদ আৰু ৩০ টা প্ৰাণীৰ প্ৰজাতিৰ প্ৰাথমিক তালিকা প্ৰস্তুত কৰা হৈছিল। তালিকাখন স্থানীয় বাতৰি কাকত আৰু ৱেবছাইটত বিজ্ঞাপন দিয়া হৈছিল, যদি থাকে, বিশিষ্ট নাগৰিক আৰু বৈজ্ঞানিক সম্প্ৰদায়ৰ পৰা মতামত মন্তব্য বা আপত্তি আমন্ত্ৰণ কৰি, ছেপ্টেম্বৰ ২০১৬ তাৰিখে এমাহৰ সময়সীমাৰ ভিতৰত। মন্তব্য আৰু পৰামৰ্শৰ ওপৰত আধাৰিত কৰি, তালিকাখন চূড়ান্ত কৰা হৈছিল আৰু "অসমৰ বিপদাপন্ন প্ৰজাতি" হিচাপে জাননীৰ বাবে কেন্দ্ৰীয় বন মন্ত্ৰালয়লৈ প্ৰেৰণ কৰাৰ বাবে চৰকাৰৰ ওচৰত দাখিল কৰা হৈছিল। বোৰ্ডে কৈছিল, এনে প্ৰজাতিবোৰক "বিপদাপন্ন প্ৰজাতি" হিচাপে ঘোষণা কৰি আইনৰ আওতালৈ অনাৰ পিছত, অবৈধ প্ৰৱেশাধিকাৰ আৰু বাণিজ্যৰ বিৰুদ্ধে এই প্ৰজাতিবোৰৰ সুৰক্ষা সম্ভৱ হ'ব। তাৰেই কেইবিধমান প্ৰজাতিৰ বিষয়ে উল্লেখ কৰা হৈছে।

১) ৰঙা মূৰৰ শগুন (red headed vulture): এটা পোৱালি ৰঙা মূৰৰ শগুন দেখা পোৱাটো প্ৰজাতিটোৰ বাবে ভাল, যাৰ জনসংখ্যা স্থানীয় লোকৰ দ্বাৰা জন্তুৰ মৃতদেহৰ বিষক্ৰিয়া আৰু বাহৰ প্ৰত্যাহ্বানৰ বাবে গুৰুতৰভাৱে বিপদাপন্ন হৈ পৰিছে। ভাৰতীয় শগুন (জিপচ ইণ্ডিকচ) হৈছে ভাৰত, পাকিস্তান আৰু নেপালৰ স্থানীয় পুৰণি বিশ্বৰ শগুন। ইয়াক ২০০২ চনৰ পৰা আই.ইউ.চি.এন. ৰঙা তালিকাত গুৰুতৰভাৱে বিপদাপন্ন হিচাপে তালিকাভুক্ত কৰা হৈছে, কিয়নো জনসংখ্যা গুৰুতৰভাৱে হ্ৰাস পাইছে। ডাইক্লোফেনাক বিষক্ৰিয়াৰ ফলত বৃক্ক বিকল হোৱাৰ ফলত ভাৰতীয় শগুনৰ মৃত্যু হৈছিল।

২) কেঁকোসাপ (Assamese day gecko): নাইপিয়া সাপৰ নিচিনা গছৰ খোৰোঙত থকা এবিধ সৰীসৃপ, কেঁকোসাপ। চেনাস্পিছ আচামেনচিছ, যাক অসমৰ গেকো বুলিও জনা যায়, ই হৈছে কেৱল অসমতে পোৱা গেকোৰ এক প্ৰজাতি।

৩) টোকে গেকো (Tokay gecko): গেক্কোনিডা পৰিয়ালৰ টোকে গেকো হৈছে সচৰাচৰ নিশাচৰ প্ৰাণী যাক বহু ঠাইত গিৰগিট বুলিও কোৱা হয়, যাৰ বাসস্থান নেপালৰ পৰা নিউ গিনিলৈকে পূৱদিশে আছে, যাৰ ভিতৰত আছে ভাৰতৰ উত্তৰ-পূব ৰাজ্য আৰু পশ্চিম বংগ, লগতে ভূটান, বাংলাদেশ আৰু দক্ষিণ-পূব এছিয়াৰ দৰে কাষৰীয়া দেশ। ই বৰ্ষাৰণ্যৰ গছত বাস কৰে আৰু পোক-পতংগ খায়। এতিয়া, অবৈধ অনলাইন বজাৰত গেকোৰ মূল্য বৃদ্ধি হোৱাৰ সৈতে, মানুহৰ চিকাৰ কৰাৰ অভ্যাসৰ বাবে টোকে গেকো আৰু ইয়াৰ সৈতে মিল থকা প্ৰজাতিৰ প্ৰাণীসমূহ যেনে,  সোণালী গেকো (গেক্কো বাডেনি) আৰু অসমৰ গেকো (নেমাস্পিছ এচেমেনচিছ)ৰ জীৱনলৈ ভাবুকি নামি পৰিছে।

৪) ক’লা কোমল খোলাৰ কাছ (Black soft shelled turtle): ক'লা কোমল খোলাৰ কাছ বা বষ্টামি কাছ (নিলচনিয়া নিগ্ৰিকান), যাক আগতে এস্পাইডাৰেটছ গণত ৰখা হৈছিল, ই হৈছে ভাৰত (অসম আৰু ত্ৰিপুৰা) আৰু বাংলাদেশ (চিটাগং আৰু চিলেট)ত পোৱা মিঠা পানীত পোৱা কাছৰ এক প্ৰজাতি। ২০০২ চনত, ইণ্টাৰনেচনেল ইউনিয়ন ফৰ কনজাৰ্ভেচন অফ নেচাৰে প্ৰজাতিটোক বন্যত বিলুপ্ত হিচাপে শ্ৰেণীবদ্ধ কৰে। ২০০৪ চনত, বায়াজিদ বাসমী মন্দিৰৰ পুখুৰীত ৪০৮ টা কাছ পোৱা গৈছিল। মন্দিৰ সমিতিৰ কৰ্মচাৰীসকলৰ মতে, ২০০৭ চনত পুখুৰীটোত আৰু ৯০ টা, ২০০৮ চনত ৭৪ টা, ২০০৯ চনত ৯৬ টা, ২০১০ চনত ২৮ টা, ২০১২ চনত ৪৫ টা আৰু ২০১৪ চনত ৪০ টা কাছ পোৱালি উলিয়াইছিল।

৫) ঠেক মূৰৰ কোমল খোলাৰ কাছ (Narrow headed soft shell turtle): এছিয়ান ঠেক মুৰৰ চফ্টশ্বেল কাছটো পৃথিৱীৰ সৰ্ববৃহৎ মিঠা পানীৰ কাছ হ'ব পাৰে, যাৰ দৈৰ্ঘ্য ১.২ মিটাৰতকৈ অধিক আৰু ওজন ২৫৪ কিলোগ্ৰামলৈকে হ'ব পাৰে। দুখৰ বিষয় যে, এই স্বকীয় আৰু ধুনীয়া কাছবোৰক আই.ইউ.চি.এন. ৰঙা তালিকাৰ দ্বাৰা গুৰুতৰভাৱে বিপদাপন্ন হিচাপে তালিকাভুক্ত কৰা হৈছে, যাৰ ফলস্বৰূপে তেওঁলোকৰ অত্যন্ত সীমিত বিতৰণ আৰু জনসংখ্যা হ্ৰাস হৈছে। প্ৰজাতিটো খাদ্যৰ বাবে শোষণ আৰু আন্তৰ্জাতিক পোহনীয়া জন্তুৰ ব্যৱসায়, কণী সংগ্ৰহৰ দ্বাৰা বিপদাপন্ন হয়, আৰু ইয়াৰ পৰিসৰত মাছ ধৰা প্ৰণালীৰ দ্বাৰা দুৰ্ঘটনাক্ৰমে নিহত হয়। তদুপৰি, তেওঁলোকৰ পৰিসৰত বান্ধ নিৰ্মাণৰ পিছত, তেওঁলোকৰ বাসস্থানবোৰ সঘনাই বানপানীত প্লাবিত হয়, যাৰ ফলত বাহৰ ঠাইবোৰ ধ্বংস হৈ যায়।

৬) দীঘল কাছ (elongated tortoise): দীঘল কাছ হৈছে এক সুন্দৰ হালধীয়া ৰঙৰ মজলীয়া আকাৰৰ কাছ যি বহু বছৰ ধৰি ইয়াৰ বাসস্থান ধ্বংস আৰু অত্যাধিক শোষণৰ বাবে গুৰুতৰভাৱে বিপদাপন্ন। দক্ষিণ-পূব এছিয়াৰ দেশসমূহত এই ক্ৰান্তীয় বনাঞ্চলত বাস কৰা প্ৰজাতিটো বিস্তৃত. দীঘলীয়া কাছটোৰ ৯০ শতাংশতকৈও অধিক বাসস্থান ভাৰতীয় উপমহাদেশৰ সুৰক্ষিত এলেকা (পিএ) নেটৱৰ্কৰ বাহিৰত পৰে। ভাৰত আৰু বাংলাদেশৰ বিশেষজ্ঞসকলে অঞ্চলটোত গুৰুতৰভাৱে বিপদাপন্ন প্ৰজাতিবোৰ সংৰক্ষণ ৰখাৰ বাবে সম্প্ৰদায়-আধাৰিত সংৰক্ষণৰ বাবে বেটিং কৰে। বন্যপ্ৰাণী সুৰক্ষা আইন উন্নীত কৰাৰ উপৰিও বনৰ মজিয়া আৰু সোঁতত পাতৰ আৱৰ্জনা আদিৰ দৰে পৰিৱেশ তন্ত্ৰৰ উপাদানবোৰক অগ্ৰাধিকাৰ দিয়াটো উন্নত সংৰক্ষণৰ বাবে প্ৰয়োজন, বিশেষজ্ঞসকলে অনুভৱ কৰে।

৭) মুগা কাছ বা বন কাছ (brown tortoise): এছিয়ান বন কাছ (মানৌৰিয়া এমিচ), যাক সাধাৰণতে এছিয়ান মুগা কাছ বুলিও জনা যায়, টেষ্টুডিনিডি পৰিয়ালৰ এক প্ৰজাতিৰ কাছ। প্ৰজাতিটো দক্ষিণ-পূব এছিয়াৰ স্থানীয়। আণৱিক আৰু ৰূপগত অধ্যয়নৰ ওপৰত আধাৰিত কৰি ই জীৱিত কাছবোৰৰ ভিতৰত আটাইতকৈ আদিম বুলি বিশ্বাস কৰা হয়। এছিয়ান বন কাছ এছিয়াৰ মূল ভূখণ্ডৰ আটাইতকৈ ডাঙৰ কাছ। উত্তৰ উপপ্ৰজাতিৰ আটাইতকৈ ডাঙৰ প্ৰাপ্তবয়স্ক, মানৌৰিয়া এমিছ ফাইৰেই, বনাঞ্চলত ২৫ কিলোগ্ৰাম (৫৫ পাউণ্ড) আৰু বন্দী অৱস্থাতকৈ বহু বেছি হ'ব পাৰে। ই হৈছে এছিয়া মহাদেশৰ আটাইতকৈ ডাঙৰ কাছৰ প্ৰজাতি আৰু সম্ভৱতঃ পৃথিৱীৰ আটাইতকৈ পুৰণি কাছৰ প্ৰজাতি, যি লাখ লাখ বছৰত খুব কম পৰিৱৰ্তন হৈছে। প্ৰজাতিটো গধূলিৰ সময়ত আৰু দিনত আটাইতকৈ সক্ৰিয় হয় যদি তাপমাত্ৰা অত্যাধিক বেছি নহয়।

৮) সোণালী বান্দৰ (Golden Langur): সোণালী বান্দৰ (ট্ৰাকিপিথেকাছ গী) হৈছে ভাৰতৰ পশ্চিম অসম আৰু ভূটানৰ কৃষ্ণ পৰ্বতমালাৰ চুবুৰীয়া পাদদেশত পোৱা এটা পুৰণি পৃথিৱীৰ বান্দৰ। ইয়াৰ এটা ক'লা মুখ আৰু ৫০ চেমি (১৯.৬৯ ইঞ্চি) দীঘল পৰ্যন্ত দীঘল নেজ থাকে। ই উচ্চ গছত বাস কৰে আৰু পকা পকা ফল, পৰিপক্ক আৰু সৰু পাত, বীজ, কলি আৰু ফুলৰ তৃণভোজী আহাৰ গ্ৰহণ কৰে। সোণালী বান্দৰ বৰ্তমান জনসংখ্যা হ্ৰাসৰ প্ৰৱণতাৰ সৈতে বিপদাপন্ন; পৰি পক্ক প্ৰাপ্তবয়স্কৰ মুঠ জনসংখ্যা ৬০০০-৬৫০০ বুলি অনুমান কৰা হৈছে। ই ভাৰত আৰু ভূটানৰ আটাইতকৈ বিপদাপন্ন প্ৰাইমেট প্ৰজাতিসমূহৰ ভিতৰত এটা। যোৱা ৩০ বছৰত জনসংখ্যা ৩০% তকৈও অধিক হ্ৰাস পাইছে, আৰু অদূৰ ভৱিষ্যতে আৰু হ্ৰাস হোৱাৰ সম্ভাৱনা আছে।