২৩ জানুৱাৰীত পৰাক্ৰম দিৱস পালন কৰাৰ কাৰণ অতি বিশেষ। আচলতে এই দিনটো সুভাষ চন্দ্ৰ বসুৰ স্মৃতিত পালন কৰা হয়। সুভাষ চন্দ্ৰ বসুৰ জন্ম হৈছিল ২৩ জানুৱাৰীত। পৰাক্ৰম দিৱস নামেৰে নামাকৰণ কৰা এই দিনটোত নেতাজী সুভাষ চন্দ্ৰ বসুৰ জন্ম বাৰ্ষিকী পালন কৰা হয়। ২০২১ চনত ভাৰতৰ প্ৰধানমন্ত্ৰী নৰেন্দ্ৰ মোদীয়ে ২৩ জানুৱাৰীত এই দিৱস পালন কৰাৰ সিদ্ধান্ত লয়। সুভাষ চন্দ্ৰ বসুৰ জন্ম বাৰ্ষিকী পৰাক্ৰম দিৱস হিচাপে পালন কৰি তেখেতৰ অৱদান আৰু স্বাধীনতা সংগ্ৰামত তেখেতৰ বীৰত্বক স্মৰণ কৰা হয়।তেতিয়াৰ পৰা প্ৰতি বছৰে এই দিৱস পালন কৰা হৈছে।সুভাষ চন্দ্ৰ বসু ভাৰতৰ স্বাধীনতা সংগ্ৰামৰ অগ্ৰণী নেতা আছিল। দ্বিতীয় বিশ্বযুদ্ধৰ সময়ত ব্ৰিটিছৰ বিৰুদ্ধে যুঁজিবলৈ তেওঁ জাপানৰ সহায়ত আজাদ হিন্দ ফৌজ গঠন কৰে।

নেতাজী সুভাষ চন্দ্ৰ বসুৰ সমগ্ৰ জীৱন প্ৰতিজন যুৱক-যুৱতী আৰু ভাৰতীয়ৰ বাবে আদৰ্শ। ভাৰতীয় প্ৰশাসনিক সেৱা এৰি স্বাধীনতা সংগ্ৰামত যোগদান কৰি ইংলেণ্ডৰ পৰা ভাৰতলৈ উভতি আহে। স্বাধীনতা আন্দোলনৰ যুঁজত তেওঁ আজাদ হিন্দ চৰকাৰ আৰু আজাদ হিন্দ ফৌজ গঠন কৰে। নিজাকৈ আজাদ হিন্দ বেংক স্থাপন কৰিছিল যিয়ে ১০খন দেশৰ সমৰ্থন লাভ কৰিছিল। নেতাজী সুভাষ চন্দ্ৰ বসুৱে ভাৰতৰ স্বাধীনতাত গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰিছে। তেওঁ ‘আজাদ হিন্দ ফৌজ’ প্ৰতিষ্ঠা কৰিছিল। ভাৰতৰ মহান স্বাধীনতা সংগ্ৰামীসকলৰ মাজতো সুভাষ চন্দ্ৰ বসুৰ নাম অন্তৰ্ভুক্ত। নেতাজীৰ ‘তুমি মোক তেজ দিয়া, মই তোমাক স্বাধীনতা দিম’ এই শ্লোগানে ভাৰতীয়সকলৰ মাজত এতিয়াও দেশপ্ৰেমৰ জোৱাৰৰ সৃষ্টি কৰে।ইংৰাজৰ দাসত্বৰ পৰা ভাৰতক মুক্ত কৰিবলৈ নেতাজীয়ে বহু আন্দোলন কৰিছিল। ব্ৰিটিছ শাসনৰ বিৰুদ্ধে যুদ্ধ তীব্ৰতৰ কৰিবলৈ তেওঁ আজাদ হিন্দ ফৌজৰো প্ৰতিষ্ঠা কৰে। দেশৰ সাহসী স্বাধীনতা সংগ্ৰামী নেতাজীৰ জীৱনৰ লগত জড়িত গুৰুত্বপূৰ্ণ দিশ আৰু আমোদজনক কথা বোৰ জানো আহক।

নেতাজী সুভাষ চন্দ্ৰ বসুয়ে ১৮৯৭ চনৰ ২৩ জানুৱাৰীত ওড়িশাৰ কটকত জন্মগ্ৰহণ কৰিছিল। পিতৃৰ নাম জানকিনাথ বসু আৰু মাতৃৰ প্ৰভাৱতী দেৱী। সৰুৰে পৰা সুভাষ চন্দ্ৰ বসু বুদ্ধিমান আৰু পঢ়া-শুনাত খৰতকীয়া আছিল। ইংলেণ্ডৰ কেম্ব্ৰিজ বিশ্ববিদ্যালয়ৰ পৰা অসামৰিক পৰীক্ষাত উত্তীৰ্ণ হয়।এই বিষয়ে অতি কম সংখ্যকেহে জানে যে জাৰ্মান একনায়কত্ববাদী এডলফ হিটলাৰে প্ৰথমবাৰৰ বাবে সুভাষ চন্দ্ৰ বসুক ‘নেতাজী’ বুলি অভিহিত কৰিছিল। নেতাজীৰ লগতে সুভাষ চন্দ্ৰ বসুক দেশৰ নায়ক বুলিও অভিহিত কৰা হয়। কোৱা হয় যে সুভাষ চন্দ্ৰ বসুৱে ৰবীন্দ্ৰনাথ ঠাকুৰৰ পৰা দেশ নায়কৰ উপাধি লাভ কৰিছিল।

১৯২৫ চনত জাতীয়তাবাদী কাৰ্যকলাপৰ বাবে বসুক কাৰাগাৰত ভৰোৱা হৈছিল। ১৯২৭ চনত কাৰাগাৰৰ পৰা মুক্তি লাভ কৰি কংগ্ৰেছৰ সাধাৰণ সম্পাদক হয়। জৱাহৰলাল নেহৰুৰ সৈতে কাম কৰি দুয়োজন কংগ্ৰেছ দলৰ যুৱ নেতা হৈ জনসাধাৰণৰ মাজত জনপ্ৰিয়তা অৰ্জন কৰে।তেওঁ সম্পূৰ্ণ স্বৰাজৰ পোষকতা কৰিছিল আৰু সেই স্বৰাজ লাভৰ বাবে বল প্ৰয়োগৰ পক্ষত আছিল। গান্ধীৰ লগত তেওঁৰ মতানৈক্য আছিল আৰু অহিংসাক স্বাধীনতাৰ আহিলা হিচাপে লোৱাৰ প্ৰৱণতা নাছিল। তেওঁ ১৯৩৯ চনত দলৰ সভাপতি নিৰ্বাচিত হয় যদিও গান্ধীৰ সমৰ্থকৰ সৈতে মতানৈক্যৰ বাবে পদত্যাগ কৰিবলৈ বাধ্য হয়। বসুৰ মতাদৰ্শ সমাজবাদ আৰু বাওঁপন্থী স্বৈৰাচাৰীতাবাদৰ প্ৰতি প্ৰৱল আছিল। ১৯৩৯ চনত তেওঁ কংগ্ৰেছৰ ভিতৰত এটা ফৈদ হিচাপে অল ইণ্ডিয়া ফৰৱাৰ্ড ব্লক গঠন কৰে।দ্বিতীয় বিশ্বযুদ্ধৰ আৰম্ভণিতে সুভাষ চন্দ্ৰ বসুৱে ভাৰতীয়ক যুদ্ধলৈ টানি নিয়াৰ আগতে ভাৰতীয়সকলক পৰামৰ্শ নোলোৱাৰ বাবে চৰকাৰৰ বিৰুদ্ধে প্ৰতিবাদ কৰিছিল। কলিকতাৰ কৃষ্ণগহ্বৰৰ স্মৃতিত এটা স্মৃতিসৌধ আঁতৰোৱাৰ বাবে কলিকতাত প্ৰতিবাদৰ আয়োজন কৰাৰ অপৰাধত তেওঁক গ্ৰেপ্তাৰ কৰা হয়। ১৯৪০ চনৰ জুলাই মাহত ব্ৰিটিছ আৰক্ষী আৰু তদানীন্তন চৰকাৰে নেতাজীক দেশদ্ৰোহৰ অভিযোগত গ্ৰেপ্তাৰ কৰে প্ৰায় ৬ মাহৰ পিছত বসুৱে জেলত অনশন আৰম্ভ কৰে। তেওঁৰ স্বাস্থ্যৰ অৱনতি ঘটাত ভয় খাই ব্ৰিটিছ চৰকাৰে ডিচেম্বৰ মাহত তেওঁক এম্বুলেন্সত ঘৰলৈ যাবলৈ দিবলৈ সিদ্ধান্ত লয়। কিছুদিন পিছত তেওঁক মুকলি কৰি দিয়া হয় যদিও পৰ্যবেক্ষণত ৰখা হয়। বংগ জেলৰ পৰা মুক্তি পোৱাৰ পিছতো তেওঁৰ ঘৰত ব্ৰিটিছ আৰক্ষীক‌‌ হৈছিল। ইয়াৰ পিছত ১৯৪১ চনত তেওঁ আফগানিস্তান আৰু ছোভিয়েট ইউনিয়ন হৈ জাৰ্মানীলৈ পলায়ন কৰে। ইয়াৰ পূৰ্বে তেওঁ ইউৰোপ ভ্ৰমণ কৰি ভাৰতীয় ছাত্ৰ-ছাত্ৰী আৰু ইউৰোপীয় ৰাজনৈতিক নেতাসকলক লগ পাইছিল।জাৰ্মানীত তেওঁ নাজী নেতাসকলৰ সৈতে সাক্ষাৎ কৰি স্বাধীনতা লাভৰ বাবে ব্ৰিটিছৰ বিৰুদ্ধে সশস্ত্ৰ সংগ্ৰাম চলাব বুলি আশা কৰিছিল। তেওঁলোকে নিজৰ ‘শত্ৰু’ ইংৰাজৰ বিৰুদ্ধে থকাৰ বাবে অক্ষ শক্তিসমূহৰ সৈতে বন্ধুত্ব কৰাৰ আশা কৰিছিল।ব্ৰিটিছ সেনাবাহিনীত থকা আৰু উত্তৰ আফ্ৰিকাৰ পৰা জাৰ্মানে বন্দী কৰি লোৱা প্ৰায় ৪৫০০ ভাৰতীয় সৈনিকৰ মাজৰ পৰা তেওঁ ভাৰতীয় সেনা প্ৰতিষ্ঠা কৰে।

ভাৰতত স্বাধীনতা আন্দোলনৰ সময়ত এটা আন্দোলন দেশৰ ভিতৰত আৰু আনটো দেশৰ বাহিৰত ছিংগাপুৰত সংঘটিত হৈছিল। মহাত্মা গান্ধীয়ে দেশৰ ভিতৰতে আন্দোলনৰ নেতৃত্ব দিছিল আৰু সুভাষ চন্দ্ৰ বসুৱে দেশৰ বাহিৰত আন্দোলনৰ নেতৃত্ব দিছিল। তেওঁ বাৰ্লিনত ২০ জন ভাৰতীয় সদস্য থকা স্বতন্ত্ৰ ভাৰত কেন্দ্ৰ প্ৰতিষ্ঠা কৰে। স্বাধীন ভাৰতৰ অস্থায়ী চৰকাৰৰ পূৰ্বসূৰী আছিল মুক্ত ভাৰতীয় কেন্দ্ৰ।সুভাষ চন্দ্ৰ বসুৱে কেৱল ইউৰোপত ফ্ৰী ইণ্ডিয়া চেণ্টাৰ, ভাৰতীয় সেনা, ইউৰোপত জাতীয় ধাৰণাৰ ভাৰতীয়ৰ সংগঠন, গোপন ভাৰতীয় অনাতাঁৰ কেন্দ্ৰৰ আয়োজন কৰাই নহয় আৰু অৱশেষত এছিয়ালৈ ছাবমেৰিনৰ ৰহস্যময় যাত্ৰা কৰিছিল। ভাৰতীয় সেনা (আজাদ হিন্দ ফৌজ) গঠন আৰম্ভ হোৱাৰ দিনৰে পৰা সেনাবাহিনীৰ সদস্যসকলে তেওঁক নেতাজী বুলি সম্বোধন কৰিবলৈ ধৰিলে।আজাদ হিন্দ ৰেডিঅ’ৰ পৰা সাতটা ভাৰতীয় ভাষাত (ইংৰাজী, হিন্দুস্তানী, বাংলা, পাৰ্চী, তামিল, তেলেগু আৰু পাষ্টো) ১৯৪১ চনৰ পৰা বাতৰি সম্প্ৰচাৰৰ কাম আৰম্ভ হয়। নেতাজীৰ প্ৰধান লক্ষ্য আছিল জাৰ্মানীত ফ্ৰী ইণ্ডিয়া চেণ্টাৰ আৰু ভাৰতীয় সেনাবাহিনী নিৰ্মাণ কৰা। ব্ৰিটিছ সেনাবাহিনীত থকা আৰু উত্তৰ আফ্ৰিকাৰ পৰা জাৰ্মানে বন্দী কৰি লোৱা প্ৰায় ৪৫০০ ভাৰতীয় সৈনিকৰ মাজৰ পৰা তেওঁ ভাৰতীয় সেনা প্ৰতিষ্ঠা কৰে।১৯৪৩ চনত আজাদ হিন্দৰ প্ৰতি জাৰ্মানীৰ লেহেমীয়া সমৰ্থনত মোহভংগ হৈ তেওঁ জাৰ্মানী এৰি জাপানলৈ যায়। বসুৰ জাপানলৈ অহাৰ লগে লগে জাপানৰ সহায়ত পূৰ্বতে গঠন হোৱা ভাৰতীয় জাতীয় সেনা (আজাদ হিন্দ ফৌজ) পুনৰ সজীৱ হৈ উঠিছিল।বসুৰ নেতৃত্বত আজাদ হিন্দ বা মুক্ত ভাৰতৰ অস্থায়ী চৰকাৰ নিৰ্বাচিত চৰকাৰ হিচাপে প্ৰতিষ্ঠা কৰা হৈছিল। ইয়াৰ মুখ্য কাৰ্যালয় আছিল ছিংগাপুৰত। আই এন এ আছিল ইয়াৰ সেনাবাহিনী। তেওঁৰ অগ্নিময় ভাষণেৰে জোৱানসকলক অনুপ্ৰাণিত কৰিছিল। তেওঁৰ বিখ্যাত উক্তিটো হ'ল, "মোক তেজ দিয়া, মই তোমাক স্বাধীনতা দিম!"উত্তৰ-পূব ভাৰত আক্ৰমণত জাপানী বাহিনীৰ সহযোগত আই এন এয়ে আন্দামান আৰু নিকোবৰ দ্বীপপুঞ্জও দখল কৰে। কিন্তু ১৯৪৪ চনত কোহিমা আৰু ইম্ফলৰ যুদ্ধৰ পিছত ব্ৰিটিছ সৈন্যই তেওঁলোকক পিছুৱাই যাবলৈ বাধ্য কৰাইছিল।

১৯৪৫ চনৰ ১৮ আগষ্টত টাইৱানত বিমান দুৰ্ঘটনাত জুইত আক্ৰান্ত হৈ সুভাষ চন্দ্ৰ বসুৰ মৃত্যু হয়।কিন্তু ভাৰতৰ বহুতেই তেওঁৰ মৃত্যু হোৱা বুলি বিশ্বাস কৰিবলৈ অস্বীকাৰ কৰিছিল।সেইদিনা কি হৈছিল সেই কথা জানিবলৈ কেইবাখনো তদন্ত সমিতিক দায়িত্ব দিয়া হৈছিল। ফিগেছ ৰিপ’ৰ্ট (১৯৪৬) আৰু শ্বাহ নৱাজ কমিটীয়ে (১৯৫৬) এই সিদ্ধান্তত উপনীত হয় যে টাইৱানত হোৱা বিমান দুৰ্ঘটনাত তেওঁৰ মৃত্যু হয়।কিন্তু মুখাৰ্জী আয়োগে (২০০৫) কৈছিল যে বসুৰ মৃত্যু প্ৰমাণ কৰিব পৰা নগ’ল। এই প্ৰতিবেদন চৰকাৰে নাকচ কৰিলে।

 সুভাষ চন্দ্ৰ বসুৰ দেশপ্ৰেম, সাহসীকতাক শতকোতি প্ৰণাম।।