প্ৰাক্তন প্ৰধানমন্ত্ৰী আৰু কংগ্ৰেছৰ জ্যেষ্ঠ নেতা মনমোহন সিঙৰ ৯২ বছৰ বয়সত দেহাৱসান ঘটে। অৰ্থনীতিবিদ, নীতি নিৰ্ধাৰক আৰু ৰাজনীতিবিদ হিচাপে নিজৰ নাম উজলাই তোলা ড° মনমোহন সিং ভাৰতীয় অৰ্থনীতিৰ স্বৰূপ সলনি কৰাৰ বাবে পৰিচিত। ব্যৱসায় আৰু বাণিজ্যক সহজ কৰি তুলিবলৈ নতুন নীতি প্ৰৱৰ্তন কৰা ড০ মনমোহন সিঙক অৰ্থনৈতিক উদাৰীকৰণৰ চেম্পিয়ন বুলিও কোৱা হয়।

বিদেশী কোম্পানীয়ে ভাৰতীয় কোম্পানীত নিজৰ ধন বিনিয়োগ কৰিবলৈ সক্ষম হ’বলৈ ড০ মনমোহন সিঙে প্ৰত্যক্ষ বিদেশী বিনিয়োগ (এফ ডি আই)ক প্ৰচাৰ কৰি বিশ্বৰ বাবে ভাৰতীয় বজাৰৰ দুৱাৰ মুকলি কৰি দিলে। মনমোহন সিঙৰ অৰ্থনৈতিক উদাৰীকৰণৰ নীতিয়ে বহু লাখ ভাৰতীয়ক দৰিদ্ৰতাৰ পৰা পলায়ন কৰাত সহায় কৰিছিল। অসুস্থ অৰ্থনীতিক তেওঁ নতুন জীৱন দিলে। আৰু তেওঁৰ অৰ্থনৈতিক উত্তৰাধিকাৰৰ বাবে আজি ভাৰতৰ জিডিপি বিশ্বৰ ভিতৰতে দ্ৰুতগতিত বৃদ্ধি পোৱা জিডিপি আৰু বিশ্বৰ পঞ্চম বৃহত্তম অৰ্থনীতি হিচাপে পৰিগণিত হৈছে।

১৯৯১ চনৰ অৰ্থনৈতিক সংস্কাৰৰ পিতৃ

১৯৯১ চনত যেতিয়া ভাৰতীয় অৰ্থনীতি ডুব গৈ আছিল আৰু দেশখন ভয়াৱহ অৰ্থনৈতিক সংকটৰ সন্মুখীন হৈছিল। ১৯৯০-৯১ চনৰ উপসাগৰীয় যুদ্ধৰ বাবে খাৰুৱা তেলৰ দাম আকাশলংঘী হৈছিল আৰু বহিঃৰাজ্যত কৰ্মৰত ভাৰতীয় শ্ৰমিকসকলে কৰ্মসংস্থাপন হেৰুৱাৰ সমস্যাৰ সন্মুখীন হৈছিল। এই সকলোবোৰ সংকটৰ বাবে ভাৰতৰ বিদেশী মজুত ৬ বিলিয়ন ডলাৰলৈ হ্ৰাস পালে, যিটো পেট্ৰলিয়াম আৰু অন্যান্য অত্যাৱশ্যকীয় সামগ্ৰীৰ দৰে দুসপ্তাহৰ আমদানিৰ বাবে প্ৰায়েই যথেষ্ট নাছিল। 

ড০ মনমোহন সিঙে ১৯৯১ চনৰ ২৪ জুলাইত বাজেট দাখিল কৰাৰ সময়ত কৈছিল- ‘সময় নষ্ট কৰাৰ কোনো সুযোগ নাই। চৰকাৰে বা অৰ্থনীতিয়েও বছৰৰ পিছত বছৰ ধৰি নিজৰ সামৰ্থ্যতকৈ বেছি খৰচ কৰিব নোৱাৰে। ধাৰৰ ধন বা সময়ৰ ওপৰত কাম কৰাৰ কোনো পৰিসৰ এতিয়া নাই। বজাৰ শক্তিসমূহে কাম কৰাৰ পৰিসৰ আৰু ক্ষেত্ৰখন আমি সম্প্ৰসাৰণ কৰিব লাগিব।

১৯৯১ চনত যেতিয়া প্ৰধানমন্ত্ৰী পি.ভি. নৰসিংহ ৰাওৰ চৰকাৰ, তেতিয়াৰ অৰ্থনৈতিক সংস্কাৰৰ গাঁথনিগত সংস্কাৰ সংঘটিত হৈছিল তেতিয়াৰ বিত্তমন্ত্ৰী ড° মনমোহন সিঙৰ নেতৃত্বত। ব্যক্তিগতকৰণ, উদাৰীকৰণ, বিত্তীয় খণ্ড, কৰ সংস্কাৰ, প্ৰত্যক্ষ বিদেশী বিনিয়োগ, বিশ্বায়ন আৰু সংস্কাৰ বাণিজ্য নীতিৰ ওপৰত বহুতো ডাঙৰ ডাঙৰ সিদ্ধান্ত লোৱা হৈছিল।

সংবাদ মাধ্যমৰ সৈতে যোগাযোগ

ড° সিঙে বাজেটৰ পিছত ১৯৯১ চনৰ ২৫ জুলাইত কোনো পূৰ্ব প্ৰস্তুতি অবিহনে সংবাদমেল অনুষ্ঠিত কৰে। তেওঁৰ উদ্দেশ্য আছিল বিষয়াসকলৰ উদাসীনতাৰ বাবে বাজেটৰ বাৰ্তা বিকৃত হ’বলৈ দিয়া উচিত নহয়। তেওঁ ইয়াক "মানৱীয় বাজেট" বুলি অভিহিত কৰে আৰু নিজৰ প্ৰস্তাৱসমূহ জোৰদাৰভাৱে ৰক্ষা কৰে।

মুখ্য অৰ্থনৈতিক উপদেষ্টা আৰু বাণিজ্য আৰু বাণিজ্য সচিব

ড° মনমোহন সিঙে ১৯৮২ চনৰ পৰা ১৯৮৫ চনৰ ভিতৰত ভাৰত চৰকাৰৰ মুখ্য অৰ্থনৈতিক উপদেষ্টা হিচাপে কাম কৰিছিল। আৰু বহু গুৰুতৰ অৰ্থনৈতিক নীতিৰ সিদ্ধান্তত চৰকাৰক পৰামৰ্শ দিছিল।ইয়াৰ উপৰিও তেওঁ ১৯৭৬ চনৰ পৰা ১৯৮০ চনৰ ভিতৰত বাণিজ্য মন্ত্ৰালয়ত সচিব হিচাপেও কাৰ্যনিৰ্বাহ কৰাৰ লগতে আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় বাণিজ্য সম্পৰ্কীয় বহু সমস্যা সমাধানত ভাৰতক সহায় কৰিছিল।

২০০৪ চনৰ পৰা ২০১৪ চনলৈ ভাৰতৰ প্ৰধানমন্ত্ৰী হিচাপে কাৰ্যনিৰ্বাহ কৰা ড° মনমোহন সিং এজন দূৰদৰ্শী নেতা আৰু চিন্তাবিদ হিচাপে পৰিচিত। চৰকাৰৰ দিনত তেওঁ বহু সমাজ কল্যাণমূলক কাৰ্যসূচী আৰম্ভ কৰিছিল। এইবোৰত ৰাষ্ট্ৰীয় গ্ৰাম্য নিয়োগ নিশ্চয়তা আইন (এনৰেগা) আৰু তথ্যৰ অধিকাৰ আইন কাৰ্যকৰী কৰা হৈছিল। তেওঁৰ চৰকাৰৰ উদ্দেশ্য আছিল এমএনৰেগাৰ জৰিয়তে দৰিদ্ৰ লোকক সবলীকৰণ আৰু শাসন ব্যৱস্থা উন্নত কৰা।

মনমোহন সিঙৰ এই সাহসী পদক্ষেপে ভাৰতক অৰ্থনৈতিক সংকটৰ পৰা উলিয়াই অনাত সফল হৈছিল। কিন্তু কিছুমান পদক্ষেপত তেওঁ নম্ৰতা দেখুৱাইছিল যদিও মৌলিক সংস্কাৰবোৰ অক্ষত অৱস্থাত ৰাখিছিল। এইদৰে তেওঁ চৰকাৰ আৰু দলৰ মাজত সমন্বয় স্থাপন কৰি নিজৰ নীতি কাৰ্যকৰী কৰিলে।উল্লেখযোগ্য যে মনমোহন সিঙৰ এই ঐতিহাসিক বাজেটখনে ভাৰতৰ অৰ্থনৈতিক দিশ সলনি কৰিবলৈ যোৱাই নহয়, কঠিন পৰিস্থিতিতো এজন দৃঢ় নেতাই নিজৰ নীতিৰ পৰা কেনেকৈ পিছুৱাই নাযায় তাৰ উদাহৰণো হৈ পৰিছিল।